Willemstraat
-
Willemstraat 1-3
- Datering: 1907-1908
- Oorspronkelijke functie: Woonhuis
- Bouwstijl: Eclecticisme
- Architect: van Hoek
- Postcode: 3314ZZ
Algemene beschrijving
Hoekpand en erfafscheiding die deel uit maken van een ensemble van vier geschakelde en ongeveer gelijktijdig gebouwde woningen. Willemstraat 1-9 werd gebouwd in 1907-1908 als een van de eerste woningblokken in de Willemstraat.
Historie gebied
De Oranjebuurt ten zuiden van het station is een woonwijk met vooroorlogse en na-oorlogse bebouwing. De begrenzing van het vooroorlogse gebied wordt gevormd door de Dubbeldamseweg Zuid, de Mauritsweg, de Frederikstraat en de Mariastraat. Dit gebied was tot het begin van de 20e eeuw vrijwel onbebouwd, waarbij de Dubbeldamseweg de hoofdverbinding vormde tussen de stad Dordrecht en het dorp Dubbeldam. De spoorweg naar Breda (1872) was een ingrijpende verandering voor het landelijke buitengebied waarbij Dubbeldam grond moest afstaan aan de stad. De aanwezige bebouwing aan de Dubbeldamseweg bestond uit enkele buitenplaatsen, hoeves, molens en schaarse 19e-eeuwse bebouwing.
Vanaf 1904 tot ca. 1916 werd zowel ten oosten als ten westen van de Dubbeldamseweg het gebied tot aan de begraafplaats en de spoorwegovergang bebouwd. Het oostelijk deel, de Bloemenbuurt werd gerealiseerd door de Stichting Woningzorg en particulieren. De westelijke zijde kwam geheel tot stand dankzij particulier initiatief. Zo ontstonden enige straten met een ensemble van arbeiderswoningen met veel groen en gevarieerde bebouwing. Het wijkje is een voorbeeld van woningbouw onder de eerste Woningwet (1901), zonder stedenbouwkundig kader.
De grootste ontwikkelaar van de wijk was Gerrit Hoek, die zich van timmerman in loondienst had ontwikkeld tot aannemer/ontwikkelaar. In de beginjaren tekende hij zelf zijn projecten totdat het bedrijf begon te groeien en hij tekenaars en bouwkundigen in dienst nam. Vanaf 1906 had hij een compleet bedrijf waarvoor hij in de Sofiastraat een werkplaats bouwde met een bovenwoning voor zijn gezin. Dit werd al snel te klein en in 1910 bouwde hij een grotere werkplaats met magazijn, kantoor en woonhuis in de Frederikstraat, die zou uitgroeien tot een complete timmerfabriek, de Dordrechtsche Electrische Timmerfabriek De Industrie. De Eerste Wereldoorlog en de daaruit volgende economische malaise zorgde voor het einde van de timmerfabriek die in 1917 geliquideerd werd.
De wijk heeft in de loop van de tijd relatief weinig veranderingen ondergaan. Sommige woningen zijn wat ingrijpender gerenoveerd dan andere, maar het diverse karakter van de woningen met zijn veranda’s, erkers en torentjes kenmerkt nog steeds deze buurt.
Ligging
Het woningblok staat aan de noordkant van de Willemstraat, waarbij de rooilijn per woonhuis naar achteren verspringt. Willemstraat 1-3 vormt de afsluiting met de hoek van de Dubbeldamseweg Zuid. De woonhuizen zijn pal noord-zuid georiënteerd, behalve het linkerdeel van Willemstraat 9 dat een overgang vormt naar de bebouwing aan de Hendrikstraat.
Hoofdvorm
Het woonhuis is gebouwd op een rechthoekige plattegrond in twee bouwlagen met een zolder onder een gebroken schilddak. Aan de voorzijde bevindt zich op begane grond niveau een driezijdige erker. Aan de achterzijde bevindt zich een bouwmassa in twee bouwlagen onder een plat dak.
Bouwgeschiedenis
Willemstraat 1-3 werd in 1907-1908 gebouwd als eerste van de rij woningen Willemstraat 1-9. Alleen van Willemstraat 1-3 zijn bouwtekeningen aanwezig in het archief. Hoewel niet gesigneerd, zijn vermoedelijk alle vier de woonhuizen gebouwd door Gerrit Hoek. De woonhuizen kenmerken zich door een grote variëteit in vorm en detail, maar vormen toch een eenheid door de materialisering in dezelfde bruine baksteen, afgewisseld met strekken, bogen en speklagen in rode strengperssteen.
In 1908 werd een vergunning aangevraagd voor een loodsje in de tuin. Het is niet bekend of deze nog aanwezig is.
In 1963 en 1969 wordt een verzoek gedaan om Willemstraat 1 aan de woningvoorraad te onttrekken en hierin een bedrijf te vestigen. Aan dit verzoek werd geen toestemming verleend tenzij elders compensatie werd geleverd.
Omstreeks 2002 heeft funderingsherstel plaatsgevonden bij alle vier de woonhuizen (blok A117).
Beschrijving exterieur
De gevels zijn gemetseld in een bruine baksteen in kruisverband met gesneden voeg. Het voegwerk is gedeeltelijk vervangen door een platvolle voeg. De strekken boven de licht getoogde vensters zijn uitgevoerd in een rode strengperssteen, evenals de speklagen in het verlengde van de kozijnen en de wisseldorpels. In de zijgevel aan de Dubbeldamseweg zijn deze later witgeschilderd. De vensters bestaan uit houten kozijnen met schuiframen. De bovenramen op begane grond niveau zijn voorzien van eenvoudig glas-in-lood, dat vermoedelijk wat jonger is dan de bouwperiode. De gevels worden beëindigd door een omtimmerde goot, rustend op gesneden, houten klossen. Het dak is gedekt met originele, grijs gesmoorde kruispannen.
De voorgevel is tweeledig met links een entreegedeelte en rechts de hoofgevel die als schijngevel doorloopt tot boven de nok van het dak. Het linkerdeel heeft twee voordeuren die vermoedelijk origineel, maar aangepast zijn. Beide deuren hebben een bovenraam, waarvan het linker voorzien is van origineel glas-in-lood in geometrisch motief. De rechtervoordeur (nummer 1) wordt in de huidige situatie gebruikt als toegang tot de woning. Links van de deuren bevinden zich in hardsteen uitgevoerde brievenbussen. Boven de entrees bevindt zich centraal een venster met schuifraam met daarboven een dakkapel uitgevoerd met een zinken spitsvormige afwerking. De rechtergevel bestaat uit de erker op begane grond niveau met daarin openslaande deuren naar de voortuin. Het dak van de erker was in gebruik als balkon voor de bovengelegen verdieping, maar het hekwerk is verdwenen. Het balkon grenst aan een groot venster dat bestaat uit openslaande deuren, zijramen en bovenramen. Aan weerszijden van dit venster zijn ter hoogte van de bovenramen blindnissen in het metselwerk aangebracht, voorzien van een halfronde rollaag met sluitsteen. Op zolderniveau bevindt zich een venster voorzien van een halfrond bovenraam en twee zijramen. De gevel eindigt als trapgevel met in het midden een verbreed deel met in strengperssteen uitgevoerde lisenen. Afdekstenen zijn uitgevoerd in kunststeen.
De zijgevel aan de Dubbeldamseweg Zuid is soberder van opzet en bestaat uit boven elkaar gepositioneerde vensters. In het hoofdvolume zijn drie vensters per bouwlaag aangebracht, waarvan de middelste bestaat uit een bovenraam en een blindnis ter hoogte van de overige onderramen. Centraal op het dak staat een dakkapel die vermoedelijk oorspronkelijk wat rijker uitgevoerd was. Aan weerszijden staan gemetselde schoorstenen. Rechts in de bouwmassa van twee bouwlagen bevindt zich per bouwlaag één venster met schuifraam.
De achtergevel, voor zover waarneembaar vanaf de openbare weg en Willemstraat 5, is geheel witgekeimd. De gevel bestaat uit de achtergevel van het hoofdvolume dat op zolderniveau links voor een deel is doorgezet als Vlaamse gevel. Rechts bevindt zich een dakkapel. De overige achtergevels bestaan uit de gevels van de bouwmassa onder het platte dak, dat aan de rechterzijde meer doorsteekt de tuin in. In dit gedeelte bevindt zich een venster met keukendeur, zijraam en bovenramen met daarboven een schuifraam.
Beschrijving interieur
Van het interieur is geen opname gemaakt.
Uit de bouwtekening is af te lezen dat de benedenwoning bestond uit een woonverdieping op de begane grond en een slaapverdieping op de halve tweede verdieping. Op de eerste verdieping was het woongedeelte van de bovenwoning, Willemstraat 3, met een slaapgedeelte aan de voorzijde van de tweede verdieping. Het is onbekend in hoeverre de structuur van de plattegrond gewijzigd is, of dat er nog monumentale interieuronderdelen aanwezig zijn.
Beschrijving tuin, erf, perceel
Het woonhuis beschikt over een voortuin aan de Willemstraat en een achtertuin, grenzend aan de Dubbeldamseweg Zuid. Aan de voorzijde wordt de tuin door een smeedijzeren hekwerk gescheiden van de openbare weg en van Willemstraat 5. Deze hekwerken uit de bouwperiode maken deel uit van de bescherming.
Waardering
Cultuurhistorische waarde
Het ensemble Willemstraat 1-9 heeft cultuurhistorische waarde als onderdeel van de Oranjebuurt die voor een groot deel in de periode 1904-1916 werd ontwikkeld door Gerrit Hoek, die in de wijk zijn aannemersbedrijf vestigde. De woningen zijn een representatief voorbeeld van woningbouw op particulier initiatief die onder de eerste Woningwet (1901) werd gerealiseerd.
Architectonische waarde
De woningen hebben architectonische waarde door de karakteristieke voorgevels die gebouwd zijn in een eclectische stijl, beïnvloed door de Jugendstil. De gevels, die een eenheid vormen door materiaalgebruik, verschillen onderling door de variëteit in dakkapellen, in gevel- en in dakvormen. Typisch voor Gerrit Hoek is, dat elk woonhuis zich onderscheidt door een eigen karakteristiek element. Willemstraat 1-3 is verbijzonderd door de erker en de getrapte voorgevel met lisenen.
Situering
De woningen hebben ensemblewaarde in relatie tot elkaar en tot de overige vroeg 20e-eeuwse bebouwing in de omgeving. Het woningblok heeft stedenbouwkundige waarde door de verspringende rooilijn langs de Willemstraat en als begeleiding van de entree vanaf de Dubbeldamseweg Zuid naar de Oranjebuurt. Het smeedijzeren hekwerk is hierbij van belang als erfafscheiding en als overgang van de straatrichting naar de noord-zuid georiënteerde woonhuizen. Willemstraat 1-3 vormt het afsluitende hoekpand van de twee wegen.
Gaafheid
Het gehele ensemble is van belang door de gaafheid van de voorgevels. Het exterieur van Willemstraat 1-3 is grotendeels in originele staat; lichte wijzigingen betreffen onder andere het glas in de bovenramen en gedeeltelijk herstel van voegwerk.
Publicaties
- L. van Hoek, Baas Hoek 1880-1958: De Geschiedenis van een Dordtse Pionier op sociaal gebied, 1988.
Bijlage
-
9123695.pdf (opent in een nieuw venster)
Externe links
-
Willemstraat 5
- Datering: 1907-1908
- Oorspronkelijke functie: Woonhuis
- Bouwstijl: Eclecticisme
- Architect: van Hoek
- Postcode: 3314ZZ
Algemene beschrijving
Herenhuis en erfafscheiding die deel uit maken van een ensemble van vier geschakelde en ongeveer gelijktijdig gebouwde woningen. Willemstraat 1-9 werd gebouwd in 1907-1908 als een van de eerste woningblokken in de Willemstraat.
Historie gebied
De Oranjebuurt ten zuiden van het station is een woonwijk met vooroorlogse en na-oorlogse bebouwing. De begrenzing van het vooroorlogse gebied wordt gevormd door de Dubbeldamseweg Zuid, de Mauritsweg, de Frederikstraat en de Mariastraat. Dit gebied was tot het begin van de 20e eeuw vrijwel onbebouwd, waarbij de Dubbeldamseweg de hoofdverbinding vormde tussen de stad Dordrecht en het dorp Dubbeldam. De spoorweg naar Breda (1872) was een ingrijpende verandering voor het landelijke buitengebied waarbij Dubbeldam grond moest afstaan aan de stad. De aanwezige bebouwing aan de Dubbeldamseweg bestond uit enkele buitenplaatsen, hoeves, molens en schaarse 19e-eeuwse bebouwing.
Vanaf 1904 tot ca. 1916 werd zowel ten oosten als ten westen van de Dubbeldamseweg het gebied tot aan de begraafplaats en de spoorwegovergang bebouwd. Het oostelijk deel, de Bloemenbuurt werd gerealiseerd door de Stichting Woningzorg en particulieren. De westelijke zijde kwam geheel tot stand dankzij particulier initiatief. Zo ontstonden enige straten met een ensemble van arbeiderswoningen met veel groen en gevarieerde bebouwing. Het wijkje is een voorbeeld van woningbouw onder de eerste Woningwet (1901), zonder stedenbouwkundig kader.
De grootste ontwikkelaar van de wijk was Gerrit Hoek, die zich van timmerman in loondienst had ontwikkeld tot aannemer/ontwikkelaar. In de beginjaren tekende hij zelf zijn projecten totdat het bedrijf begon te groeien en hij tekenaars en bouwkundigen in dienst nam. Vanaf 1906 had hij een compleet bedrijf waarvoor hij in de Sofiastraat een werkplaats bouwde met een bovenwoning voor zijn gezin. Dit werd al snel te klein en in 1910 bouwde hij een grotere werkplaats met magazijn, kantoor en woonhuis in de Frederikstraat, die zou uitgroeien tot een complete timmerfabriek, de Dordrechtsche Electrische Timmerfabriek De Industrie. De Eerste Wereldoorlog en de daaruit volgende economische malaise zorgde voor het einde van de timmerfabriek die in 1917 geliquideerd werd.
De wijk heeft in de loop van de tijd relatief weinig veranderingen ondergaan. Sommige woningen zijn wat ingrijpender gerenoveerd dan andere, maar het diverse karakter van de woningen met zijn veranda’s, erkers en torentjes kenmerkt nog steeds deze buurt.
Ligging
Het woningblok staat aan de noordkant van de Willemstraat, waarbij de rooilijn per woonhuis naar achteren verspringt. Willemstraat 1-3 vormt de afsluiting met de hoek van de Dubbeldamseweg Zuid. De woonhuizen zijn pal noord-zuid georiënteerd, behalve het linkerdeel van Willemstraat 9 dat een overgang vormt naar de bebouwing aan de Hendrikstraat.
Hoofdvorm
Het woonhuis is in basis gebouwd op een rechthoekige plattegrond in twee bouwlagen onder een plat dak, aan de voorzijde grenzend aan een kleine zolder onder een zadeldak met de nok haaks op Willemstraat 1-3. Aan de voorzijde bevindt zich een veranda op een rechthoekige plattegrond met daarboven een balkon.
Bouwgeschiedenis
Willemstraat 5 werd in 1907-1908 gebouwd in aansluiting op het als eerste gerealiseerde hoekpand Willemstraat 1-3. Alleen van Willemstraat 1-3 zijn bouwtekeningen aanwezig in het archief. Hoewel niet gesigneerd, zijn vermoedelijk alle vier de woonhuizen gebouwd door Gerrit Hoek en Willemstraat 5, 7 en 9 gelijktijdig gebouwd. De woonhuizen kenmerken zich door een grote variëteit in vorm en detail, maar vormen toch een eenheid door de materialisering in dezelfde bruine baksteen, afgewisseld met strekken, bogen en speklagen in rode strengperssteen.
In 2002 heeft funderingsherstel plaatsgevonden bij alle vier de woonhuizen.
De eigenaar ten tijde van de opname bewoont het huis vanaf 2013. Met behoud van oorspronkelijke detaillering zijn alle onderramen voorzien van dubbelglas. Enkele openslaande deuren zijn vervangen door deuren met dubbel glas. Na een keukenbrand is de keuken geheel gemoderniseerd.
Beschrijving exterieur
De gevels zijn gemetseld in een bruine baksteen in kruisverband met gesneden voeg. De strekken boven de licht getoogde vensters zijn uitgevoerd in een rode strengperssteen. De vensters bestaan uit houten kozijnen met schuiframen of openslaande deuren. Op begane grond niveau zijn de bovenramen voorzien van gekleurd glas-in-lood in een geometrisch motief.
De voorgevel is tweeledig van opzet, waarbij het onderscheid benadrukt wordt door de tweedeling in het zadeldak. De kopgevel aan de linkerzijde, gedeeltelijk zichtbaar door de verspringende rooilijn, is uitgevoerd als asymmetrische topgevel met schouderstuk. Geheel rechts wordt het dak beëindigd door een trapgevel, grenzend aan het dak van Willemstraat 1-3. Halverwege wordt het dak verdeeld door metselwerk in de vorm van de treden van een trapgevel. Aan de voorzijde wordt dit geaccentueerd door uitgemetseld en getrapt metselwerk tot aan de vensters van de verdieping. Het linker dakvlak is gedekt met kruispannen. Het rechtergedeelte is voorzien van grijze leien, aangebracht door huidige eigenaar, ter vervanging van de originele leien. In dit dakvlak bevindt zich een bescheiden dakkapel met een spitsvormige, zinken afwerking.
Links bevindt zich de entree, bestaande uit een originele, houten paneeldeur met opengewerkte vlakken voorzien van glas. Neuten en onderdorpel zijn uitgevoerd in hardsteen. Links van de deur is een smal hoog venster met schuifraam. Rechts staat de veranda, waarbij de overkapping ondersteund wordt door gestoken, houten kolommen, rustend op een gemetselde plint. De vloer van het terras is voorzien van gekleurde cementtegels. De gevels binnen de begrenzing van de veranda zijn gepleisterd. De bovenzijde van de veranda is uitgevoerd als balkon met een hekwerk van houten hekpalen en smeedijzeren stijlen (hersteld overeenkomstig originele situatie). Grenzend aan het balkon bevindt zich een groot venster met gemoderniseerde openslaande deuren en zijramen. Links is een venster met schuifraam waarvan het bovenraam voorzien is van glas-in-lood, van een iets jongere datum dan de bouwperiode.
De achtergevel is geheel witgekeimd en steekt aan de rechterzijde, ter hoogte van de keuken, iets uit. Vensteropeningen zijn origineel, maar de vensters ter hoogte van de verdieping en die van de keuken zijn geheel gemoderniseerd. Grenzend aan de woonkamer bevinden zich vernieuwde openslaande deuren, geheel in stijl van de oorspronkelijke situatie. De schuiframen aan weerszijden zijn vastgezet en voorzien van dubbelglas. De bovenramen zijn alle uitgevoerd met glas-in-lood.
Beschrijving interieur
De entree bestaat uit een tochtportaal, grenzend aan de gang tot aan de keuken, met links de trap. De tochtdeur is een paneeldeur, voorzien van glas-in-lood van jongere datum dan de bouwperiode. Overige paneeldeuren in de woning zijn alle origineel. De woonkamer is en suite verdeeld in een voor- en achterkamer, met daartussen kasten en schuifdeuren. De schuifdeuren zijn uitgevoerd met eenvoudig geel glas-in-lood. De vloerafwerking bestaat uit brede grenen vloerdelen. Originele plafonds zijn niet meer aanwezig en vervangen door een strak stucplafond. Op de verdieping bestaat de verdeling uit een grote en kleine voor- en achterkamer, verdeeld door een tussenkamer (alkoof). De houten trap is voorzien van een hekwerk met houten, gestoken stijlen.
Beschrijving tuin, erf, perceel
Het woonhuis beschikt over een voortuin aan de Willemstraat en een achtertuin. Aan de voorzijde wordt de tuin door een smeedijzeren hekwerk gescheiden van de openbare weg en van Willemstraat 1-3 en Willemstraat 7. Deze hekwerken uit de bouwperiode maken deel uit van de bescherming.
Waardering
Cultuurhistorische waarde
Het ensemble Willemstraat 1-9 heeft cultuurhistorische waarde als onderdeel van de Oranjebuurt die voor een groot deel in de periode 1904-1916 werd ontwikkeld door Gerrit Hoek, die in de wijk zijn aannemersbedrijf vestigde. De woningen zijn een representatief voorbeeld van woningbouw op particulier initiatief die onder de eerste Woningwet (1901) werd gerealiseerd.
Architectonische waarde
De woningen hebben architectonische waarde door de karakteristieke voorgevels die gebouwd zijn in een eclectische stijl, beïnvloed door de Jugendstil. De gevels, die een eenheid vormen door materiaalgebruik, verschillen onderling door de variëteit in dakkapellen, in gevel- en in dakvormen. Elk woonhuis onderscheidt zich door een eigen karakteristiek element. Voor Willemstraat 5 betreft dit de houten veranda aan de voorzijde die van bijzondere waarde is door de originele staat. Van belang zijn verder onder andere de tweedeling van het dak aan de voorzijde en het nog aanwezige glas-in-lood. Het interieur heeft architectonische waarde door de nog aanwezige oorspronkelijke indeling van een vroeg 20e-eeuws woonhuis. Van waarde zijn onder andere de kasten-en-suite, de paneeldeuren en de trap.
Situering
De woningen hebben ensemblewaarde in relatie tot elkaar en tot de overige vroeg 20e-eeuwse bebouwing in de omgeving. Het woningblok heeft stedenbouwkundige waarde door de verspringende rooilijn langs de Willemstraat en als begeleiding van de entree vanaf de Dubbeldamseweg Zuid naar de Oranjebuurt. Het smeedijzeren hekwerk is hierbij van belang als originele erfafscheiding en als overgang van de straatrichting naar de noord-zuid georiënteerde woonhuizen. Willemstraat 1-3 vormt het afsluitende hoekpand van de twee wegen.
Gaafheid
Het gehele ensemble is van belang door de gaafheid van de voorgevels. Willemstraat 5 is grotendeels in originele staat; wijzigingen betreffen alleen de modernisering van de openslaande deuren bij het balkon. Overige herstelwerkzaamheden zijn uitgevoerd in lijn met de oorspronkelijke situatie. Het interieur is voor een groot deel in originele staat, alleen keuken en plafonds zijn gemoderniseerd.
Publicaties
- L. van Hoek, Baas Hoek 1880-1958: De Geschiedenis van een Dordtse Pionier op sociaal gebied, 1988.
Bijlage
-
9123696.pdf (opent in een nieuw venster)
Externe links
-
Willemstraat 7
- Datering: 1907-1908
- Oorspronkelijke functie: Woonhuis
- Bouwstijl: Eclecticisme
- Architect: van Hoek
- Postcode: 3314ZZ
Algemene beschrijving
Herenhuis en erfafscheiding die deel uit maken van een ensemble van vier geschakelde en ongeveer gelijktijdig gebouwde woningen. Willemstraat 1-9 werd gebouwd in 1907-1908 als een van de eerste woningblokken in de Willemstraat.
Historie gebied
De Oranjebuurt ten zuiden van het station is een woonwijk met vooroorlogse en naoorlogse bebouwing. De begrenzing van het vooroorlogse gebied wordt gevormd door de Dubbeldamseweg Zuid, de Mauritsweg, de Frederikstraat en de Mariastraat. Dit gebied was tot het begin van de 20e eeuw vrijwel onbebouwd, waarbij de Dubbeldamseweg de hoofdverbinding vormde tussen de stad Dordrecht en het dorp Dubbeldam. De spoorweg naar Breda (1872) was een ingrijpende verandering voor het landelijke buitengebied waarbij Dubbeldam grond moest afstaan aan de stad. De aanwezige bebouwing aan de Dubbeldamseweg bestond uit enkele buitenplaatsen, hoeves, molens en schaarse 19e-eeuwse bebouwing.
Vanaf 1904 tot ca. 1916 werd zowel ten oosten als ten westen van de Dubbeldamseweg het gebied tot aan de begraafplaats en de spoorwegovergang bebouwd. Het oostelijk deel, de Bloemenbuurt werd gerealiseerd door de Stichting Woningzorg en particulieren. De westelijke zijde kwam geheel tot stand dankzij particulier initiatief. Zo ontstonden enige straten met een ensemble van arbeiderswoningen met veel groen en gevarieerde bebouwing. Het wijkje is een voorbeeld van woningbouw onder de eerste Woningwet (1901), zonder stedenbouwkundig kader.
De grootste ontwikkelaar van de wijk was Gerrit Hoek, die zich van timmerman in loondienst had ontwikkeld tot aannemer/ontwikkelaar. In de beginjaren tekende hij zelf zijn projecten totdat het bedrijf begon te groeien en hij tekenaars en bouwkundigen in dienst nam. Vanaf 1906 had hij een compleet bedrijf waarvoor hij in de Sofiastraat een werkplaats bouwde met een bovenwoning voor zijn gezin. Dit werd al snel te klein en in 1910 bouwde hij een grotere werkplaats met magazijn, kantoor en woonhuis in de Frederikstraat, die zou uitgroeien tot een complete timmerfabriek, de Dordrechtsche Electrische Timmerfabriek De Industrie. De Eerste Wereldoorlog en de daaruit volgende economische malaise zorgde voor het einde van de timmerfabriek die in 1917 geliquideerd werd.
De wijk heeft in de loop van de tijd relatief weinig veranderingen ondergaan. Sommige woningen zijn wat ingrijpender gerenoveerd dan andere, maar het diverse karakter van de woningen met zijn veranda’s, erkers en torentjes kenmerkt nog steeds deze buurt.
Ligging
Het woningblok staat aan de noordkant van de Willemstraat, waarbij de rooilijn per woonhuis naar achteren verspringt. Willemstraat 1-3 vormt de afsluiting met de hoek van de Dubbeldamseweg Zuid. De woonhuizen zijn pal noord-zuid georiënteerd, behalve het linkerdeel van Willemstraat 9 dat een overgang vormt naar de bebouwing aan de Hendrikstraat.
Hoofdvorm
Het woonhuis is in basis gebouwd op een rechthoekige plattegrond in twee bouwlagen onder een plat dak. Aan de voorzijde is links het woonhuis voorzien van een toren onder een plat dak. Rechts is de begane grond uitgebouwd met een bouwmassa die haaks aansluit op de zijgevel van Willemstraat 5 en kwartrond eindigt op de gevel naast de voordeur. Deze bouwmassa wordt overkoepeld door een dak in dezelfde vorm als overkapping van het balkon op de verdieping.
Bouwgeschiedenis
Willemstraat 5,7 en 9 werden in 1907-1908 gebouwd in aansluiting op het als eerste gerealiseerde hoekpand Willemstraat 1-3. Alleen van Willemstraat 1-3 zijn bouwtekeningen aanwezig in het archief. Hoewel niet gesigneerd, zijn vermoedelijk alle vier de woonhuizen gebouwd door Gerrit Hoek en Willemstraat 5, 7 en 9 gelijktijdig gebouwd. De woonhuizen kenmerken zich door een grote variëteit in vorm en detail, maar vormen toch een eenheid door de materialisering in dezelfde bruine baksteen, afgewisseld met strekken, bogen en speklagen in rode strengperssteen.
In 2002 heeft funderingsherstel plaatsgevonden bij alle vier de woonhuizen.
De eigenaar ten tijde van de opname bewoont het huis vanaf 2009. Het woonhuis is op enkele herstelwerkzaamheden na, vrijwel ongewijzigd.
Beschrijving exterieur
De gevels zijn gemetseld in een bruine baksteen in kruisverband met gesneden voeg. Destrekken boven de licht getoogde vensters zijn uitgevoerd in een rode strengperssteen. De vensters bestaan uit houten kozijnen met schuiframen of openslaande deuren. Op begane grond niveau zijn de bovenramen voorzien van gekleurd glas-in-lood in een geometrisch motief.
De voorgevel is tweeledig van opzet, waarbij het linkerdeel verhoogd is met een torenkamer. De gevel wordt hier recht beëindigd met siermetselwerk en een kunststenen afdekplaat. Links bevindt zich de entree die bestaat uit een brede deuropening met dubbele deuren en een halfrond bovenraam. De deuren zijn origineel en uitgevoerd met panelen, gestoken stijlen, geel kathedraalglas en centraal een rooster van siersmeedwerk. Boven het bovenraam is een rollaag aangebracht van rode strengperssteen. Boven de entree bevindt zich een venster met schuifraam. Het venster van de torenkamer is uitgevoerd als frans balkon met openslaande deuren en een hekwerk van smeedijzer.
Rechts wordt de gevel aan de bovenzijde beëindigd door gevelpannen. In de uitbouw zijn drie vensters, waarvan het linker venster is uitgevoerd met gebogen ruiten, overeenkomstig de bouwmassa. In het onderraam is helder glas-in-lood aanwezig. De uitbouw is aan de bovenzijde doorgemetseld als borstwering van het balkon op de verdieping. Het metselwerk is hier opengewerkt en voorzien van een kunststenen afdeksteen. De overkapping wordt ondersteund door één houten kolom met een opengewerkt ornament aan de bovenzijde. Het dak is betimmerd aan de onderzijde en voorzien van een brede geprofileerde gootlijst. De dakbedekking is vervangen door bitumen leien. Grenzend aan het balkon bevindt zich een pui met openslaande deuren, zijramen en bovenramen.
De achtergevel steekt aan de rechterzijde, ter hoogte van de keuken, iets uit. Hierin bevindt zich een grote vensteropening met keukendeur en stolpraam, voorzien van bovenramen door een roede verdeeld. Hierboven is een venster met schuifraam aanwezig. Links bevindt zich grenzend aan de achterkamer een veranda, ondersteund door een eenvoudige houten constructie van gestoken stijlen en schoren. Op het terras ligt een vloer van gekleurde cementtegels. Centraal zijn twee openslaande deuren, met aan weerszijden, gescheiden door een gemetseld penant, een schuifraam. Kozijn, ramen en deuren zijn op begane grondniveau origineel. De bovenramen van de achterkamer zijn voorzien van eenvoudig, helder glas-in-lood. Op verdiepingsniveau bevindt zich een gemoderniseerd venster.
Beschrijving interieur
De entree bestaat uit een tochtportaal, grenzend aan de gang tot aan de keuken, met links de trap. De tochtdeur is een paneeldeur, voorzien van geel glas-in-lood met een bovenraam voorzien van glas-in-lood in geometrisch motief. De paneeldeuren in de woning zijn alle origineel. De woonkamer is en suite verdeeld in een voor- en achterkamer. In de kamers bevindt zich een zwart marmeren schouw en zijn de stucplafonds voorzien van ornamenten en lijstwerk. De vloerafwerking bestaat uit brede grenen vloerdelen. In de keuken staat een ingebouwde voorraadkast met glazen deuren.
Op de verdieping bestaat de verdeling uit een grote en kleine voor- en achterkamer, verdeeld door een tussenkamer. De lambrisering op de overloop is gemarmerd, dit kwam tevoorschijn na het schuren van bestaande verflagen. De houten trap is voorzien van een hekwerk met houten, gestoken stijlen. De steile trap naar de torenkamer heeft een smeedijzeren trapleuning.
Beschrijving tuin, erf, perceel
Het woonhuis beschikt over een voortuin aan de Willemstraat en een achtertuin. Aan de voorzijde wordt de tuin door een smeedijzeren hekwerk gescheiden van de openbare weg en van Willemstraat 5 en Willemstraat 9. Deze hekwerken uit de bouwperiode maken deel uit van de bescherming.
Waardering
Cultuurhistorische waarde
Het ensemble Willemstraat 1-9 heeft cultuurhistorische waarde als onderdeel van de Oranjebuurt die voor een groot deel in de periode 1904-1916 werd ontwikkeld door Gerrit Hoek, die in de wijk zijn aannemersbedrijf vestigde. De woningen zijn een representatief voorbeeld van woningbouw op particulier initiatief die onder de eerste Woningwet (1901) werd gerealiseerd.
Architectonische waarde
De woningen hebben architectonische waarde door de karakteristieke voorgevels die gebouwd zijn in een eclectische stijl, beïnvloed door de Jugendstil. De gevels, die een eenheid vormen door materiaalgebruik, verschillen onderling door de variëteit in dakkapellen, in gevel- en in dakvormen. Elk woonhuis onderscheidt zich door een eigen karakteristiek element. Voor Willemstraat 7 betreft dit de afgeronde uitbouw aan de voorzijde met bijbehorend balkon en overkapping. Van belang zijn verder onder andere de torenkamer, de royale entree met dubbele deur en het glas-in-lood op begane grondniveau (waarschijnlijk uit de Dordtse Bouvyfabriek). Het interieur heeft architectonische waarde door de nog aanwezige oorspronkelijke indeling van een vroeg 20e-eeuws woonhuis. Van waarde zijn onder andere de kasten-en-suite, de paneeldeuren, de trappen en de plafonds van de woonkamer.
Situering
De woningen hebben ensemblewaarde in relatie tot elkaar en tot de overige vroeg 20e-eeuwse bebouwing in de omgeving. Het woningblok heeft stedenbouwkundige waarde door de verspringende rooilijn langs de Willemstraat en als begeleiding van de entree vanaf de Dubbeldamseweg Zuid naar de Oranjebuurt. Het smeedijzeren hekwerk is hierbij van belang als erfafscheiding en als overgang van de straatrichting naar de noord-zuid georiënteerde woonhuizen. Willemstraat 1-3 vormt het afsluitende hoekpand van de twee wegen.
Gaafheid
Het gehele ensemble is van belang door de gaafheid van de voorgevels. Willemstraat 7 is van alle vier de woonhuizen het meest gaaf: zowel aan de voor- als achterzijde zijn de originele kozijnen en ramen aanwezig, met uitzondering van de vensters aan de achterzijde op de verdieping. Ook het interieur is vrijwel geheel in originele staat.
Publicaties
- L. van Hoek, Baas Hoek 1880-1958: De Geschiedenis van een Dordtse Pionier op sociaal gebied, 1988.
Bijlage
-
9123697.pdf (opent in een nieuw venster)
Externe links
-
Willemstraat 9
- Datering: 1907-1908
- Oorspronkelijke functie: Woonhuis
- Bouwstijl: Eclecticisme
- Architect: van Hoek
- Postcode: 3314ZZ
Algemene beschrijving
Herenhuis en erfafscheiding die deel uit maken van een ensemble van vier geschakelde en ongeveer gelijktijdig gebouwde woningen. Willemstraat 1-9 werd gebouwd in 1907-1908 als een van de eerste woningblokken in de Willemstraat.
Historie gebied
De Oranjebuurt ten zuiden van het station is een woonwijk met voor- en naoorlogse bebouwing. De begrenzing van het vooroorlogse gebied wordt gevormd door de Dubbeldamseweg Zuid, de Mauritsweg, de Frederikstraat en de Mariastraat. Dit gebied was tot het begin van de 20e eeuw vrijwel onbebouwd, waarbij de Dubbeldamseweg de hoofdverbinding vormde tussen de stad Dordrecht en het dorp Dubbeldam. De spoorweg naar Breda (1872) was een ingrijpende verandering voor het landelijke buitengebied waarbij Dubbeldam grond moest afstaan aan de stad. De aanwezige bebouwing aan de Dubbeldamseweg bestond uit enkele buitenplaatsen, hoeves, molens en schaarse 19e-eeuwse bebouwing.
Vanaf 1904 tot ca. 1916 werd zowel ten oosten als ten westen van de Dubbeldamseweghet gebied tot aan de begraafplaats en de spoorwegovergang bebouwd. Het oostelijk deel, de Bloemenbuurt werd gerealiseerd door de Stichting Woningzorg en particulieren. De westelijke zijde kwam geheel tot stand dankzij particulier initiatief. Zo ontstonden enige straten met een ensemble van arbeiderswoningen met veel groen en gevarieerde bebouwing. Het wijkje is een voorbeeld van woningbouw onder de eerste Woningwet (1901), zonder stedenbouwkundig kader.
De grootste ontwikkelaar van de wijk was Gerrit Hoek, die zich van timmerman in loondienst had ontwikkeld tot aannemer/ontwikkelaar. In de beginjaren tekende hij zelf zijn projecten totdat het bedrijf begon te groeien en hij tekenaars en bouwkundigen in dienst nam waaronder Otto Dicke. Vanaf 1906 had hij een compleet bedrijf waarvoor hij in de Sofiastraat een werkplaats bouwde met een bovenwoning voor zijn gezin. Dit werd al snel te klein en in 1910 bouwde hij een grotere werkplaats met magazijn, kantoor en woonhuis in de Frederikstraat, die zou uitgroeien tot een complete timmerfabriek, de Dordrechtsche Electrische Timmerfabriek De Industrie. De Eerste Wereldoorlog en de daaruit volgende economische malaise zorgde voor het einde van de timmerfabriek die in 1917 geliquideerd werd.
De wijk heeft in de loop van de tijd relatief weinig veranderingen ondergaan. Sommige woningen zijn wat ingrijpender gerenoveerd dan andere, maar het diverse karakter van de woningen met zijn veranda’s, erkers en torentjes kenmerkt nog steeds deze buurt.
Ligging
Het woningblok staat aan de noordkant van de Willemstraat, waarbij de rooilijn per woonhuis naar achteren verspringt. Willemstraat 1-3 vormt de afsluiting met de hoek van de Dubbeldamseweg Zuid. De woonhuizen zijn pal noord-zuid georiënteerd, behalve het linkerdeel van Willemstraat 9 dat een overgang vormt naar de bebouwing aan de Hendrikstraat.
Hoofdvorm
Het woonhuis bestaat uit twee bouwvolumes, verbonden door een tussenlid van twee bouwlagen onder een plat dak dat in het verlengde is gebouwd van het rechtervolume. Deze bouwmassa is gebouwd op een rechthoekige plattegrond van twee bouwlagen onder een plat dak. Aan de voorzijde bevindt zich een lage zolder onder een zadeldak. Het linker bouwvolume is gebouwd op een bijna driehoekige plattegrond van twee bouwlagen onder een plat dak. Ook hier is aan de voorzijde een zolder gemaakt onder een zadeldak, iets hoger dan aan de rechterkant. De richting van deze voorgevel wijkt af van de noord-zuid oriëntatie en markeert de overgang naar de bebouwing aan de Hendrikstraat.
Bouwgeschiedenis
Willemstraat 5,7 en 9 werden in 1907-1908 gebouwd in aansluiting op het als eerste gerealiseerde hoekpand Willemstraat 1-3. Alleen van Willemstraat 1-3 zijn bouwtekeningen aanwezig in het archief. Hoewel niet gesigneerd, zijn vermoedelijk alle vier de woonhuizen gebouwd door Gerrit Hoek en Willemstraat 5, 7 en 9 gelijktijdig gebouwd. De woonhuizen kenmerken zich door een grote variëteit in vorm en detail, maar vormen toch een eenheid door de materiaalgebruik in dezelfde bruine baksteen, afgewisseld met strekken, bogen en speklagen in rode strengperssteen.
Omstreeks 2002 heeft funderingsherstel plaatsgevonden bij alle vier de woonhuizen.
De eigenaar ten tijde van de opname heeft het woonhuis recent gekocht. Ramen en deuren zijn voorzien van dubbel glas, van buiten beglaasd.
Beschrijving exterieur
De gevels zijn gemetseld in een bruine baksteen in kruisverband met gesneden voeg. Het voegwerk lijkt recent geheel nieuw aangebracht. De strekken boven de licht getoogde vensters en de speklagen ter hoogte van de kozijnen en de wisseldorpels zijn uitgevoerd in een rode strengperssteen. De vensters bestaan uit houten kozijnen met schuiframen of openslaande deuren. Op begane grond niveau zijn de bovenramen voorzien van gekleurd glas-in-lood in een geometrisch motief.
De voorgevel van het linkerbouwvolume heeft op begane grond niveau een groot venster door twee stijlen verdeeld in een breed raam in het midden met aan weerszijden een smal (voormalig schuif)raam. Op de verdieping bevinden zich drie vensters, waarvan de middelste met openslaande deuren naar een voormalig balkon. Op de oude foto is te zien, dat deze constructie is gewijzigd. In het huidige, veel ondiepere balkon is geen vloer aanwezig. De gevel eindigt met een geprofileerde gootlijst, ondersteund door bewerkte, houten klossen. Centraal op het dakvlak staat een bescheiden dakkapel onder schuin dak met zinken zijwangen. Het dak is bekleed met grijs gesmoorde kruispannen.
Aan beide zijden wordt het dak beëindigd door een tuitgevel met schouderstukken en een bekroning van kunststeen. Onder de schouderstukken is de gevel getrapt uitgemetseld tot aan de strekken boven de vensters. De linkerzijde wordt door een smalle steeg gescheiden van de bebouwing aan de Hendrikstraat. Deze gevel is geheel blind gemetseld in schoon metselwerk.
In het tussenlid bevindt zich de entree met een later aangepaste voordeur. Onderdorpel en neuten zijn uitgevoerd in hardsteen. Boven de entree ligt de gevel iets terug en wordt door een hekwerk het balkon van de rechterzijde verlengd. Het rechterbouwvolume is aan de voorzijde uitgebouwd met een rechthoekige bouwmassa waarin twee vensters met schuiframen. Deze gevel wordt beëindigd door een brede, geprofileerde lijst en een hekwerk van houten hekpalen en smeedijzeren stijlen. Grenzend aan het balkon bevindt zich een kozijn, uitgevoerd als ‘melkmeisje’: openslaande deuren met een bovenraam en aan weerszijden een schuifraam. De gevel wordt beëindigd door een geprofileerde gootlijst, ondersteund door opengewerkte klossen in chaletstijl. Centraal op het dakvlak bevindt zich een dakkapel onder een zadeldak, bekroond met een ornament. Het dak is gedekt met (vermoedelijk) bitumen leien. Het zadeldak sluit met een puntgevel aan op de zijgevel van Willemstraat 7. Links is het deel tot het platte dak van het tussenlid blind gemetseld.
De achtergevel heeft links een pui met openslaande deuren en bovenramen. Rechts is een berging gebouwd, waarboven een klein venster met glas-in-lood. Op verdiepingsniveau bevinden zich twee schuiframen. Op alle ramen is aan de buitenzijde dubbel glas aangebracht (voorzetglas).
Beschrijving interieur
De entree bestaat uit een tochtportaal met een tochtdeur en een bovenraam voorzien van glas-in-lood in geometrisch motief. Op de vloer van het portaal liggen marmeren tegels. De royale hal met trap ontsluit de kamer aan de linkerzijde en de kamer en keuken aan de rechterzijde. De paneeldeuren in de woning zijn alle origineel. De stucplafonds zijn voorzien van eenvoudig lijstwerk met een middenornament in de linkerkamer. De vloerafwerking bestaat uit brede grenen vloerdelen. De beide kamers hebben inbouwkasten met paneeldeuren. In de keuken is een ingebouwde kast met deuren voorzien van mousselineglas. De keuken zelf is gemoderniseerd.
De houten trap in de hal is voorzien van een gestoken trappaal en een houten trapleuning met gestoken stijlen. De trap eindigt met een halve kwart op de overloop die de twee kamers aan de voorzijde en de achterkamer ontsluit. Op de overloop is nog een fonteintje aanwezig. In de ruimte van het tussenlid is later een douche gemaakt. In beide voorkamers bevindt zich een luik in het plafond naar de zolder die niet op stahoogte is.
Beschrijving tuin, erf, perceel
Het woonhuis beschikt over een voortuin aan de Willemstraat en een bescheiden achterplaats. Aan de voorzijde wordt de tuin door een smeedijzeren hekwerk gescheiden van de openbare weg en van Willemstraat 7. Deze hekwerken uit de bouwperiode maken deel uit van de bescherming.
Waardering
Cultuurhistorische waarde
Het ensemble Willemstraat 1-9 heeft cultuurhistorische waarde als onderdeel van de Oranjebuurt die voor een groot deel in de periode 1904-1916 werd ontwikkeld door Gerrit Hoek, die in de wijk zijn aannemersbedrijf vestigde. De woningen zijn een representatief voorbeeld van woningbouw op particulier initiatief die onder de eerste Woningwet uit 1901 werd gerealiseerd.
Architectonische waarde
De woningen hebben architectonische waarde door de karakteristieke voorgevels die gebouwd zijn in een eclectische stijl, beïnvloed door de Jugendstil. De gevels, die een eenheid vormen door materiaalgebruik, verschillen onderling door de variëteit in dakkapellen, in gevel- en in dakvormen. Elk woonhuis onderscheidt zich door een eigen karakteristieke eigenschap. Voor Willemstraat 9 betreft dit de splitsing in twee bouwvolumes met afzonderlijke daken waardoor ook een afwijkende plattegrond is ontstaan. Van bijzondere waarde zijn onder andere deze twee daken, waarvan één met kruispannen gedekt en het glas-in-lood van de bovenramen op de begane grond.
Het interieur heeft architectonische waarde door de nog aanwezige oorspronkelijke indeling en de uitzonderlijke plattegrond. Van waarde zijn onder andere de paneeldeuren, de trap en de inbouwkasten.
Situering
De woningen hebben ensemblewaarde in relatie tot elkaar en tot de overige vroeg 20e-eeuwse bebouwing in de omgeving. Het woningblok heeft stedenbouwkundige waarde door de verspringende rooilijn langs de Willemstraat en als begeleiding van de entree vanaf de Dubbeldamseweg Zuid naar de Oranjebuurt. Het smeedijzeren hekwerk is hierbij van belang als erfafscheiding en als overgang van de straatrichting naar de noord-zuid georiënteerde woonhuizen. Willemstraat 1-3 vormt het afsluitende hoekpand van de twee wegen. Het linker bouwvolume van Willemstraat 9 vormt de overgang naar de Hendrikstraat.
Gaafheid
Het gehele ensemble is van belang door de gaafheid van de voorgevels. Willemstraat 9 is vrijwel gaaf, hoewel het aanbrengen van het dubbele glas het beeld enigszins heeft aangetast. Het interieur is grotendeels in originele staat, behoudens moderniseringen waaronder de keuken en de douche.
Publicaties
- L. van Hoek, Baas Hoek 1880-1958: De Geschiedenis van een Dordtse Pionier op sociaal gebied, 1988.
Bijlage
-
9123698.pdf (opent in een nieuw venster)
Externe links