Vrieseplein
-
Vriesebrug
- Datering: 1931
- Oorspronkelijke functie: Brug met brugwachtershuisje
- Bouwstijl: Amsterdamse school
- Architect: Argelo
Algemene beschrijving
Vriesebrug. De brug was tot het jaar 1965 een basculebrug. Daarna werd deze een vaste brug.
Ligging
Brug gelegen over de Spuihaven, die de begrenzing vormt tussen de historische binnenstad en de negentiende eeuwse schil.
Hoofdvorm
Vaste oeververbinding met twee gemetselde landhoofden.
Bouwgeschiedenis
De Spuihaven is de middeleeuwse stadsgracht die loopt van de Prinsenstraat in het zuiden tot aan de Noordendijk in het noorden. De Spuihaven mondt bij de Prinsenstraat uit in de Kalkhaven en bij de Noordendijk in de Riedijkshaven.
In het verlengde van de Vriesestraat lag van een stadspoort met aan de landzijde een brug over de stadsgracht en daarop aansluitend een weg naar het zuidoosten. De oorspronkelijke ophaalbrug is in 1871 vervangen door een ijzeren draaibrug. Nadat de Spuihaven door afdamming haar functie als haven verloor werd de draaibrug in 1931 werd vervangen door de huidige brug.
De architect A.J. (Allard) Argelo (1904-1989) genoot zijn opleiding aan de afdeling weg- en waterbouw van de MTS in Leeuwarden en bekwaamde zich in het architectonisch ontwerpen door deel te nemen aan de studieprijsvragen van het Amsterdams genootschap Architectura et Amicitia. In 1927 trad hij in dienst van Gemeentewerken Dordrecht als opzichter. Omdat er op dat moment geen ontwerpers in dienst waren van Gemeentewerken kreeg Argelo ruimschoots de gelegenheid om zich, naast zijn werkzaamheden als opzichter, als architect te ontwikkelen. Hij werkte samen met Sybold van Ravesteyn aan de realisatie van de verbouwing van schouwburg Kunstmin in 1939. De invloed van Van Ravesteyn is zichtbaar in ontwerpen van Argelo, zoals bij de aula op de gemeentelijke begraafplaats en het inmiddels grondig verbouwde Wantijbad.
Argelo was ook verantwoordelijk voor het ontwerp van tenminste twee bruggen in Dordrecht: de Leuvebrug en de Vriesebrug. De Vriesebrug dateert duidelijk van voor zijn kennismaking met Van Ravesteyn en heeft een duidelijk meer functionalistische bouwstijl.
Beschrijving exterieur
De vaste oeververbinding bestaat uit twee landhoofden en een hoofdpijler in het midden, waar tussen beide brugdelen liggen. De brug is uitgevoerd in beton met een bekleding van metselwerk; tot ruim 1 meter boven de waterlijn in mangaansteen in kruisverband met platvol voegwerk en het opgaande werk in licht roodbruine baksteen in noors verband met iets terugliggend voegwerk.
De hoeken zijn tot ongeveer anderhalve meter boven de waterlijn uitgevoerd in gebouchardeerde hardstenen blokken. De landhoofden bestaan uit een keermuur die buiten de brug doorlopen en is beëindigd met een steens rollaag, waarop een ijzeren leuning is aangebracht.
De hoofdpijler bezit een rechthoekige plattegrond met aan beide zijden een uitbouw, die fungeert als basis voor een brugwachtershuisje aan beide zijden buiten de lijn van de brug. Op de uitbouw ligt een uitkragende betonplaat, waarop als basis voor een houten opbouw een gemetselde borstwering staat, beëindigd met een steens rollaag. Oorspronkelijk bestond de opbouw uit gekoppelde kozijnen met ongedeelde ramen waar boven een plat dak met een fors overstek. De opbouw van beide huisjes is recent compleet vernieuwd in een moderne vormgeving en materiaal.
De zijkanten van beide bruggen bestaan uit een betonnen ligger, waarop een gemetselde borstwering beëindigt met een steens rollaag. Op de borstwering is een ijzeren leuning aangebracht.
Het brugdek is geasfalteerd en verdeeld in een rijweg met aan weerszijden een iets verhoogd voetpad.
Waardering
Cultuurhistorische waarde
De brug is van cultuurhistorische waarde als uiting van de economische en maatschappelijke ontwikkeling van Dordrecht. Mede van belang als type object en als onderdeel van het oeuvre van de gemeentearchitect Argelo.
Architectonische waarde
De brug is van architectonische waarde omdat de architectuur van de brug een herkenbaar voorbeeld is van een kenmerkende cultuurhistorische ontwikkeling in de bouwkunst. De nieuwe opbouw van de kiosken zorgt voor een ingrijpend ander beeld maar tast de architectonische waarde van de brug als totaal niet aan.
Gaafheid
Het object is behoudens de nieuwe opbouw van de kiosken ongewijzigd, waardoor de cultuurhistorische en architectonische waarden goed bewaard zijn gebleven.
De bouwkundige staat is goed.
Situering
Het object vormt een markant object in het stadsbeeld.
Unieke waarde
In architectonisch en stedenbouwkundig opzicht bezit het object een hoge zeldzaamheidswaarde.
Opmerking
De voormalige brugwachtershuisjes (nu in gebruik als kiosken) hebben als adres Vrieseplein 20 en Vrieseplein 21.
Publicaties
- Jan Willem Boezeman, Dordtse bruggen op de Rijksmonumentenlijst, tijdschrift Dordrecht Monumenteel nr.50 2014.
Bijlage
-
9122062.pdf (opent in een nieuw venster)
Externe links
-
Vrieseplein 1
- Datering: 1911
- Oorspronkelijke functie: Fotoatelier met woning
- Architect: Reus
- Postcode: 3311NK
Omschrijving
Voor de objecten die als 'Beeldbepalend pand' zijn aangewezen is helaas geen redengevende omschrijving beschikbaar.
Opmerking
Oorspronkelijk gebouwd als fotoatelier voor de Dordtse fotograaf H.J. Tollens (1864-1936).
Publicaties
- Erica van Dooremalen, Vijftig jaar fotoatelier Beerman in Dordrecht, tijdschrift Vereniging Oud-Dordrecht nr.3 2021.
- Arno de Grauw, Villa's en herenhuizen in de 19e-eeuwse schil Dordrecht 1830-1920, 2022.
- Vereniging Oud-Dordrecht, Deze schoone kunst: Dordrecht en de fotografie in de negentiende eeuw, Jaarboek Vereniging Oud-Dordrecht 2006.
-
Vrieseplein 2
- Datering: 1840
- Oorspronkelijke functie: Woonhuis
- Bouwstijl: Eclecticisme
- Postcode: 3311NK
Omschrijving
Direct aan de straat liggend woonhuis in eclectische stijl, gebouwd omstreeks 1840. Het pand maakt deel uit van de gesloten gevelwand van het Vrieseplein en is met het buurpand nummer 3 hierin beeldbepalend.
In blokverdeling gepleisterd pand, opgetrokken vanuit in hoofdvorm rechthoekige plattegrond. Drie bouwlagen onder afgewolfd zadeldak. Voorgevel met vijf vensterassen. Horizontale accentuering door pleisterwerk met laagverdeling en kroonlijst. Fries met spiegels, rozetten en rijk geornamenteerde consoles.
Openingen getoogd gesloten met afgeschuinde hoeken, voorzien van profiellijsten bekroond met eclectische ornamenten. Ingang met eenvoudige deur, kalf en bovenlicht. Oorspronkelijke vensters (T-type) gedeeltelijk nog aanwezig, ramen met afgeschuinde hoekjes. Alleen onderramen begane grond (B-type) vormen hierop een uitzondering. Vensters zolderverdieping van geringere hoogte met naar binnen stolpende ramen.
Goed verzorgde eenvoudige achtergevel in blokverdeling gepleisterd met kroonlijst. Diverse vensters zijn niet meer origineel. Achtertuin met parkeermogelijkheid.
Object van belang voor de gemeente Dordrecht vanwege de architectonische en stedenbouwkundige waarde. Het is een gaaf bewaarde eclectische gevel, beeldbepalend gelegen aan het Vrieseplein.
Bijlage
-
9121579.pdf (opent in een nieuw venster)
-
Vrieseplein 3
- Datering: XIX
- Oorspronkelijke functie: Woonhuis
- Bouwstijl: Eclecticisme
- Postcode: 3311NK
Omschrijving
Woonhuis, oorspronkelijk opgetrokken in schoon metselwerk, omstreeks 1865 gepleisterd in eclectische stijl. Het pand maakt deel uit van de gesloten gevelwand van het plein en is met het buurpand nummer 2 hierin beeldbepalend.
Gepleisterd pand, opgetrokken vanuit in hoofdvorm rechthoekige plattegrond. Twee bouwlagen onder zadeldak. Nokrichting evenwijdig aan de straat. Symmetrische vijf-assige voorgevel. Horizontale geleding door plint en kroonlijst met tandlijst en verkropt fries. Midden- tevens ingangstravee geaccentueerd door vooruitspringend fries en monumentale dakkapel met driehoekig fronton en klauwstukken.
Openingen rechtgesloten en voorzien van getoogde geprofileerde lijsten bekroond met ornament in schelpmotief. Deur met gietijzeren roosters, kalf en bovenlicht. Vensters van het T-type. Schuifvenster dakkapel met verticale roede.
Achtergevel in schoon metselwerk met diverse vensteropeningen en kroonlijst.
Object van belang voor de gemeente Dordrecht vanwege de architectonische en stedenbouwkundige waarde. Gaaf bewaarde eclectische gevel, beeldbepalend gelegen aan het Vrieseplein.
Bijlage
-
9121580.pdf (opent in een nieuw venster)
-
Vrieseplein 14
- Datering: 1896
- Oorspronkelijke functie: Woon-bedrijfspand
- Bouwstijl: Eclecticisme
- Architect: Schotel
- Postcode: 3311NK
VRIESEPLEIN 14-15-16 + KROMHOUT 217 “DE VRIESEHOEK”
Omschrijving
Blok van vier panden met woon- en gedeeltelijk bedrijfsfunctie, circa 1896 in eclectische stijl gebouwd. Ondanks het individuele karakter van de afzonderlijke gevels is het ensemble architectonisch één geheel. De panden vormen samen de noordelijke gevelwand van het Vrieseplein. Gevels Vrieseplein en Kromhout grenzen direct aan de straat. De linkergevel is een watergevel. Aan de achterzijde hebben de panden tuinen. Het ensemble is markant gelegen, sterk beeldbepalend en goed zichtbaar vanaf verschillende zijden. Het oorspronkelijke ontwerp is nog steeds goed herkenbaar. Belangrijke wijzigingen aan het exterieur hebben zich nagenoeg niet voorgedaan. Zie voor de architect Adriaan van Bleyenburgstraat 10 t/m 34.
Vier panden vanuit rechthoekige plattegrond opgetrokken in baksteen op gepleisterd deels als rusticawerk uitgevoerd basement, rijk gedecoreerd en geleed met veelvuldig toegepast pleisterwerk in de vorm van onder andere gevelvlakken, borstweringen onder vensters, blokjes, gevelbanden, lijsten, bogen, pilasters en friezen. Drie bouwlagen onder zadeldaken bij drie panden met dakschilden aan de voorzijde. De vier voorgevels zijn zeer gevarieerd vormgegeven. Met uitzondering van de rechtergevel zijn de gevels drie-assig. Horizontale geleding door basement, lijstwerk, banden, kroonlijsten en balustrade. Verticale geleding door arkeltorentjes aan de voorzijde op de hoeken van de bouwmassa, pilasters, verticale gerichtheid vensters, daklijst doorbrekende gevelgedeelten in de vorm van een hals met fronton of trap en een puntgevel. De verschillend vormgegeven gevelbeëindigingen benadrukken de individualiteit van de gevels.
Gevelopeningen afwisselend rondbogig, segmentvormig of rechtgesloten met meestal B-vensters. Spaarvelden onder bogen in basement rechtergevel met gestileerde plantmotieven. Voordeuren in portieken. Arkeltorentjes rijk geleed en gedecoreerd met pleisterwerk en bekroond met veelhoekige puntdakjes met in- en uitgezwenkte contouren. Rechter torentje op ronde grondslag. Halverwege hoogte overgaand in veelhoek. Linker torentje rechthoekig van grondslag met afgeschuinde kanten. Gevel Kromhout soberder van opzet. Basement en kroonlijst als zijde Vrieseplein. Spaarvelden onder bogen in basement met gestileerde plantmotieven. Enkele eenvoudige vensters, B-type, en entree.
Watergevel zeer eenvoudig van opzet met enkele vensters en beëindigd door boeideel. Achtergevels met uitbouwen over één laag en gedeeltelijk over twee lagen. Dakterrassen met trappen naar de tuinen.
Object van belang voor de gemeente Dordrecht vanwege de architectonische en stedenbouwkundige waarde. Rijk en gaaf voorbeeld van eclecticisme. Markant gesitueerd aan het Vrieseplein, op de hoek Vrieseplein/Kromhout en zeer beeldbepalend.
Publicaties
- Arno de Grauw, Villa's en herenhuizen in de 19e-eeuwse schil Dordrecht 1830-1920, 2022.
Bijlage
-
9121581.pdf (opent in een nieuw venster)
-
Vrieseplein 15
- Datering: 1896
- Oorspronkelijke functie: Woon-bedrijfspand
- Bouwstijl: Eclecticisme
- Architect: Schotel
- Postcode: 3311NK
VRIESEPLEIN 14-15-16 + KROMHOUT 217 "DE VRIESEHOEK"
Omschrijving
Blok van vier panden met woon- en gedeeltelijk bedrijfsfunctie, circa 1896 in eclectische stijl gebouwd. Ondanks het individuele karakter van de afzonderlijke gevels is het ensemble architectonisch één geheel. De panden vormen samen de noordelijke gevelwand van het Vrieseplein. Gevels Vrieseplein en Kromhout grenzen direct aan de straat. De linkergevel is een watergevel. Aan de achterzijde hebben de panden tuinen. Het ensemble is markant gelegen, sterk beeldbepalend en goed zichtbaar vanaf verschillende zijden. Het oorspronkelijke ontwerp is nog steeds goed herkenbaar. Belangrijke wijzigingen aan het exterieur hebben zich nagenoeg niet voorgedaan. Zie voor de architect Adriaan van Bleyenburgstraat 10 t/m 34.
Vier panden vanuit rechthoekige plattegrond opgetrokken in baksteen op gepleisterd deels als rusticawerk uitgevoerd basement, rijk gedecoreerd en geleed met veelvuldig toegepast pleisterwerk in de vorm van onder andere gevelvlakken, borstweringen onder vensters, blokjes, gevelbanden, lijsten, bogen, pilasters en friezen. Drie bouwlagen onder zadeldaken bij drie panden met dakschilden aan de voorzijde. De vier voorgevels zijn zeer gevarieerd vormgegeven. Met uitzondering van de rechtergevel zijn de gevels drie-assig. Horizontale geleding door basement, lijstwerk, banden, kroonlijsten en balustrade. Verticale geleding door arkeltorentjes aan de voorzijde op de hoeken van de bouwmassa, pilasters, verticale gerichtheid vensters, daklijst doorbrekende gevelgedeelten in de vorm van een hals met fronton of trap en een puntgevel. De verschillend vormgegeven gevelbeëindigingen benadrukken de individualiteit van de gevels.
Gevelopeningen afwisselend rondbogig, segmentvormig of rechtgesloten met meestal B-vensters. Spaarvelden onder bogen in basement rechtergevel met gestileerde plantmotieven. Voordeuren in portieken. Arkeltorentjes rijk geleed en gedecoreerd met pleisterwerk en bekroond met veelhoekige puntdakjes met in- en uitgezwenkte contouren. Rechter torentje op ronde grondslag. Halverwege hoogte overgaand in veelhoek. Linker torentje rechthoekig van grondslag met afgeschuinde kanten. Gevel Kromhout soberder van opzet. Basement en kroonlijst als zijde Vrieseplein. Spaarvelden onder bogen in basement met gestileerde plantmotieven. Enkele eenvoudige vensters, B-type, en entree.
Watergevel zeer eenvoudig van opzet met enkele vensters en beëindigd door boeideel. Achtergevels met uitbouwen over één laag en gedeeltelijk over twee lagen. Dakterrassen met trappen naar de tuinen.
Object van belang voor de gemeente Dordrecht vanwege de architectonische en stedenbouwkundige waarde. Rijk en gaaf voorbeeld van eclecticisme. Markant gesitueerd aan het Vrieseplein, op de hoek Vrieseplein/Kromhout en zeer beeldbepalend.
Publicaties
- Arno de Grauw, Villa's en herenhuizen in de 19e-eeuwse schil Dordrecht 1830-1920, 2022.
Bijlage
-
9121582.pdf (opent in een nieuw venster)
-
Vrieseplein 16
- Datering: 1896
- Oorspronkelijke functie: Woon-bedrijfspand
- Bouwstijl: Eclecticisme
- Architect: Schotel
- Postcode: 3311NK
VRIESEPLEIN 14-15-16 + KROMHOUT 217 "DE VRIESEHOEK"
Omschrijving
Blok van vier panden met woon- en gedeeltelijk bedrijfsfunctie, circa 1896 in eclectische stijl gebouwd. Ondanks het individuele karakter van de afzonderlijke gevels is het ensemble architectonisch één geheel. De panden vormen samen de noordelijke gevelwand van het Vrieseplein. Gevels Vrieseplein en Kromhout grenzen direct aan de straat. De linkergevel is een watergevel. Aan de achterzijde hebben de panden tuinen. Het ensemble is markant gelegen, sterk beeldbepalend en goed zichtbaar vanaf verschillende zijden. Het oorspronkelijke ontwerp is nog steeds goed herkenbaar. Belangrijke wijzigingen aan het exterieur hebben zich nagenoeg niet voorgedaan. Zie voor de architect Adriaan van Bleyenburgstraat 10 t/m 34.
Vier panden vanuit rechthoekige plattegrond opgetrokken in baksteen op gepleisterd deels als rusticawerk uitgevoerd basement, rijk gedecoreerd en geleed met veelvuldig toegepast pleisterwerk in de vorm van onder andere gevelvlakken, borstweringen onder vensters, blokjes, gevelbanden, lijsten, bogen, pilasters en friezen. Drie bouwlagen onder zadeldaken bij drie panden met dakschilden aan de voorzijde. De vier voorgevels zijn zeer gevarieerd vormgegeven. Met uitzondering van de rechtergevel zijn de gevels drie-assig. Horizontale geleding door basement, lijstwerk, banden, kroonlijsten en balustrade. Verticale geleding door arkeltorentjes aan de voorzijde op de hoeken van de bouwmassa, pilasters, verticale gerichtheid vensters, daklijst doorbrekende gevelgedeelten in de vorm van een hals met fronton of trap en een puntgevel. De verschillend vormgegeven gevelbeëindigingen benadrukken de individualiteit van de gevels.
Gevelopeningen afwisselend rondbogig, segmentvormig of rechtgesloten met meestal B-vensters. Spaarvelden onder bogen in basement rechtergevel met gestileerde plantmotieven. Voordeuren in portieken. Arkeltorentjes rijk geleed en gedecoreerd met pleisterwerk en bekroond met veelhoekige puntdakjes met in- en uitgezwenkte contouren. Rechter torentje op ronde grondslag. Halverwege hoogte overgaand in veelhoek. Linker torentje rechthoekig van grondslag met afgeschuinde kanten. Gevel Kromhout soberder van opzet. Basement en kroonlijst als zijde Vrieseplein. Spaarvelden onder bogen in basement met gestileerde plantmotieven. Enkele eenvoudige vensters, B-type, en entree.
Watergevel zeer eenvoudig van opzet met enkele vensters en beëindigd door boeideel. Achtergevels met uitbouwen over één laag en gedeeltelijk over twee lagen. Dakterrassen met trappen naar de tuinen.
Object van belang voor de gemeente Dordrecht vanwege de architectonische en stedenbouwkundige waarde. Rijk en gaaf voorbeeld van eclecticisme. Markant gesitueerd aan het Vrieseplein, op de hoek Vrieseplein/Kromhout en zeer beeldbepalend.
Publicaties
- Arno de Grauw, Villa's en herenhuizen in de 19e-eeuwse schil Dordrecht 1830-1920, 2022.
- Fred van Lieburg, Heilige plaatsen in een Hollandse stad: Duizend jaar religieuze gebouwen op het Eiland van Dordrecht, Jaarboek Vereniging Oud-Dordrecht 2011.
Bijlage
-
9121583.pdf (opent in een nieuw venster)