Thomaswaard

• Thomaswaard 1
  • Datering: 1880
  • Oorspronkelijke functie: Opzichterswoning
  • Bouwstijl: Traditionalisme
  • Postcode: 3313LJ
   

  Algemene beschrijving

  Voormalige opzichterswoning op een terp in de Thomaswaard, nu in gebruik als recreatiewoning.

  Historie gebied

  Het huidige gebied van de Sliedrechtse Biesbosch was eeuwenlang onderdeel van de 'Groote Waard', het achterland van de stad Dordrecht. Na de Sint Elisabethsvloeden van 1421 en 1424 veranderde het ondergelopen land in een zoetwater getijdengebied. Veel van de grote binnenzee werd in de loop van de tijd drooggelegd en ingepolderd. De eerste aanwassen zijn op 17e eeuwse kaarten zichtbaar als 'Opgecomen landen'. In de 18e, maar vooral vanaf begin 19e eeuw werden nieuwe polders aangelegd, grotendeels ontsloten door de bestaande watergangen. Met de aanleg van de Nieuwe Merwede halverwege de 19e eeuw werden in de Sliedrechtse Biesbosch alle aanwezige killen afgedamd. Zo werd overtollig water buiten de Biesbosch gehouden en weggeleid via de Beneden Merwede en de Nieuwe Merwede. Door de Sliedrechtse Biesbosch liepen vele gebieds- en eigendomsgrenzen: het westelijk deel was Dordts grondgebied, het middendeel behoorde tot de gemeente Sliedrecht en de meest oostelijke punt met de Kop van de Oude Wiel, viel onder Werkendam.

  Na de gemeentelijke herindeling in 1970 en na de sluiting van het Haringvliet is men begonnen met de ontpoldering van landbouwenclaves in het kader van 'Ruimte voor de Rivier'. De huidige Sliedrechtse Biesbosch bestaat uit een combinatie van oude polders, moeras- en stiltegebieden en het recreatiepark de 'Hollandsche Biesbosch'. Bebouwing is schaars en omvat een paar boerderijen, griendketen en opzichters- of dienstwoningen.

  Ligging

  De woning ligt compleet geïsoleerd op een terp, genaamd de 'Kijkuit' in de zuidwestelijke hoek van de Thomaswaard aan de Nieuwe Merwede. Ten westen ligt het afgedamde Houweningse Water dat de polder scheidt van de Louw Simonswaard. De kopgevel van de woning is gericht op het water. De woning is alleen bereikbaar via de Nieuwe Merwede of via het water vanaf de Louw Simonswaard.

  Hoofdvorm

  De oorspronkelijke woning is gebouwd op een rechthoekige plattegrond in één bouwlaag met een zolder onder zadeldak. Aan de noordzijde bevindt zich een uitbouw uit 1953 op vierkante plattegrond onder asymmetrisch zadeldak. Aan de oostzijde is in 1953 de woning verbreed en het dakschild met een knik doorgetrokken.

  Bouwgeschiedenis

  De gronden van de Thomaswaard zijn al vroeg zichtbaar op 17e eeuwse kaarten. Deze 'opcomende gronden' werden in gebruik genomen als riet- en biezenlanden en waren in eigendom van particuliere grondbezitters. Het oostelijk deel van de Thomaswaard stond bekend als de Oostelijke Opslag. Op een kaart van 1832 is te zien dat op de locatie van de heuvel al bebouwing aanwezig was, vermoedelijk in de vorm van een griendkeet. De huidige woning is gebouwd rond 1880 als polderwachterswoning. Fré Vos, geboren in het huis in 1910, is tot in de jaren tachtig opzichter van de polder geweest en heeft hier zijn hele leven gewoond. De Thomaswaard viel onder de gemeente Werkendam. Voor noodzakelijke voorzieningen waren de bewoners aangewezen op deze aan de overzijde gelegen gemeente. De woning is verbouwd na de watersnoodramp in 1953 en werd toen aan oostelijke en noordelijke zijde uitgebreid.

  De polder is in bezit van Staatsbosbeheer. De omringende gronden van de woning maken deel uit van het natuurontwikkelingsgebied. In augustus 2013 is de woning in een erfpachtconstructie verkocht als recreatiewoning.

  Beschrijving exterieur

  De gevels van de oudere woning zijn gepleisterd en witgeschilderd. De uitbreidingen van 1953 zijn gemetseld en witgekeimd. De witte kleur is vermoedelijk toen aangebracht voor de eenheid van de verbouwde woning. De dakbedekking is gemoderniseerd; over de houten windveer zijn gevelpannen gezet. Op het dak bevindt zich een oude, gemetselde schoorsteen. Kozijnen zijn in hout uitgevoerd en vermoedelijk alle van na 1953. De grote vensters op begane grondniveau worden door een stijl en kalf verdeeld. De onderramen zijn voorzien van groen geschilderde luiken, vermoedelijk ook van na 1953.

  Op de kopgevel richting water is met kapitale letters 'Thomaswaard' op de muur geschilderd. Op begane grondniveau bevinden zich in het midden twee grote vensters, in de top een klein venster. De westgevel heeft in de oude gevel een groot venster links met een klein venster rechts. In de aanbouw uit 1953 bevindt zich aan deze zijde de entree naar de woning. De kopgevel op het noorden van de oude woning is geheel blind uitgevoerd en wordt voor een groot deel aan het zicht onttrokken door de aanbouw uit 1953. Op de kop en in de oostgevel van deze aanbouw is een venster aangebracht. De oostgevel van de oude woning is vervangen door de gevel uit 1953 met daarin een groot venster met luiken en een klein venster.

  Beschrijving interieur

  Van het interieur is geen opname gemaakt. Vermoedelijk weerspiegelt het interieur in hoofdlijnen de situatie van na 1953. Oudere onderdelen zouden het casco, de pomp in de keuken en de kelder kunnen zijn zoals in de verkoopbrochure van Staatsbosbeheer beschreven is.

  Beschrijving perceel

  De woning staat op een terp met daarin stenen treden aan de westzijde voor het betreden van het terrein. Rondom de woning staan enkele nieuwe opstallen, zoals een tuinhuis en een berging. Deze vallen niet onder de bescherming, de terp valt wel onder wel de bescherming.

  Waardering

  Cultuurhistorische waarde

  De woning is van belang als voormalige polderwachterswoning die rond 1880 gebouwd is op de heuvel de 'Kijkuit'. De laatste polderwachter heeft vanaf 1910 zijn hele leven het huis bewoond. De woning is van belang als herinnering aan de voormalige inrichting en verdeling van het gebied, toen particuliere grondbezitters de gronden lieten pachten en beheren.

  Architectuurhistorische waarde

  De woning heeft architectuurhistorische waarde als eenvoudige laat 19e eeuwse woning die in 1953 verbouwd en uitgebreid is. Nader bouwhistorisch onderzoek is wenselijk naar de oude kern van het huis die mogelijk ook nog een voorganger heeft gekend.

  Situering

  De woning heeft ensemblewaarde in relatie tot de terp, de oostelijk gelegen gronden van de Thomaswaard en het water van de Nieuwe Merwede en het Houweningse Water. Het vrijstaande pand op de heuvel is voor schippers op de Nieuwe Merwede een karakteristiek herkenningspunt.

  Gaafheid

  Het exterieur van de woning is in grote mate de situatie van na de verbouwing in 1953. Deze verbouwing heeft geen afbreuk gedaan aan de kwaliteit van de woning. De verbouwing is met zorg en in evenwicht met het nog bestaande deel uitgevoerd. De bouwkundige staat is matig tot redelijk.

  Unieke waarde

  De woning heeft een unieke waarde als voormalige polderwachterswoning op het Eiland van Dordrecht. Enkele van deze woningen zijn blijven bestaan, maar bijna alle zijn getransformeerd tot hoeve of sterk gemoderniseerd.

  Bijlage

  • 
    9122956.pdf (opent in een nieuw venster)

  ---