Standhasenstraat

• Standhasenstraat 47
  • Naam: Groen van Prinstererschool
  • Datering: 1933-1934
  • Oorspronkelijke functie: Schoolgebouw
  • Bouwstijl: Zakelijk Expressionisme
  • Architect: van Dongen
  • Postcode: 3312LN
   

  Algemene beschrijving

  Schoolgebouw voor lager onderwijs, inclusief trafohuisje.

  Ligging

  Het vrijstaande schoolgebouw is met de hoofdentree en het voorplein gelegen aan de Standhasenstraat in het 'Land van Valk', loodrecht op de as van het water van de vijver aan de Weedeweg. Het plein wordt door een gemetselde muur gescheiden van de openbare ruimte. De achterzijde is gesitueerd aan de Vorensaterstraat, door een lage muur gescheiden van de openbare weg en iets terugliggend van de rooilijn van de naastgelegen woningen. De zijgevels bevinden zich met enige afstand tussen de bebouwde percelen met tuin.

  Hoofdvorm

  Het pand bestaat uit een hoofdvolume in twee bouwlagen met zolder onder een hoog schilddak op een voornamelijk rechthoekige plattegrond met aan de linkerzijde een kleinere bouwmassa van één bouwlaag met zolder onder ingestoken hoog schilddak. Tegen deze bouwmassa is een transformatorhuis gebouwd in een kubusvormig volume met plat dak. De voor- en achtergevel zijn asymmetrisch van opzet en hebben beide een verbijzondering in de vorm van verticale elementen.

  Bouwgeschiedenis

  In heel Nederland worden na 1920 veel scholen gebouwd. Niet alleen de bevolkingsgroei en de stadsuitbreidingen veroorzaken deze explosieve toename van schoolgebouwen, maar ook de rijkssubsidies die nu mogelijk zijn voor zowel openbaar als bijzonder onderwijs op basis van de Onderwijswet uit 1920 stimuleren de bouw van scholen. Deze wet wordt overigens binnen enkele jaren enigszins aangepast. Naar aanleiding van deze herziening volgt een nieuw Bouwbesluit in 1924. Hierin zijn bepalingen opgenomen die betrekking hebben op onder andere daglichttoetreding, oriëntatie van het gebouw, ventilatie en hygiëne. Onderwijshervormingen in deze tijd hebben ook invloed op de vorm van het schoolgebouw. Vanaf de jaren dertig worden schoolgebouwen steeds belangrijker als esthetisch element in de stedenbouw. De scholen vormen vaak het architectonisch en stedenbouwkundig middelpunt van de nieuw te ontwikkelen gebieden.

  Deze school, de toenmalige 'Groen van Prinstererschool' staat in de woonwijk 'Land van Valk', zo genoemd naar de voormalige eigenaar van de grond die de gemeente Dordrecht in 1930 kocht voor een uitbreiding van de stad. De woningen zijn gebouwd in een traditionele baksteen architectuur die kenmerkend is voor de jaren dertig. De bouw van de school vormde de afronding van het uitbreidingsplan.

  Het ontwerp van de school is gemaakt door de lokale architect K. van Dongen, gevestigd aan het Kromhout. Kleine aanpassingen in de loop van de tijd, zoals een transformatorhuisje (1933, tijdens de bouw), een fietsenberging (1940) en aanpassingen kelder (1941) worden ook door hem uitgevoerd.

  In 1989 wordt het pand licht gemoderniseerd. Op de begane grond worden een berging en een leslokaal samengevoegd tot speellokaal. Op het schoolterrein aan de voorzijde staat een noodgebouw.

  Beschrijving exterieur per gevel

  De gevels van het pand zijn gemetseld in een rode baksteen in kettingverband. De plint tot aan onderzijde kozijnen is uitgevoerd in een grauwe baksteen. Alle vensteropeningen zijn voorzien van houten kozijnen en gemoderniseerde ramen en worden aan de onderzijde beëindigd door een onderdorpel van zwarte, geglazuurde steen. De gevels worden beëindigd door een fors uitkragende, betimmerde goot.

  Voorgevel Standhasenstraat

  De voorgevel bestaat links uit de gevel van het secundaire volume en rechts uit de gevel van de hoofdmassa, verdeeld in vijf traveeën. Geheel links bevindt zich een klein vooruitstekend volume (voormalige berging voor tuingereedschap), voorzien van een deur met daarachter een iets hoger kubusvormig volume (transformatorruimte), aan de voorzijde blind uitgevoerd.

  De gevel van het volume van één bouwlaag met hoog schilddak heeft centraal een raampartij met drie vensterassen, gescheiden door een muurdam. Iets onder het midden is een doorgetrokken, betonnen latei aanwezig waaronder gemoderniseerde kiepramen. Boven de latei is de invulling van de drie kozijnen ook gemoderniseerd. Oorspronkelijk waren deze kozijnen voorzien van horizontale lamellen.

  De gevel van het hoofdvolume bestaat geheel links uit een muurvlak met drie vensteropeningen op beide niveaus. Tussen de vensteropeningen is een hoog vooruitstekend vlak gemetseld, oorspronkelijk bedoeld als bloembak. Op straatniveau bevindt zich een met beton dichtgezet vlak, waarin oorspronkelijk beplanting was opgenomen. De tweede travee betreft de entreepartij die is opgenomen in een risalerend en boven de gootlijn uitstekend verticaal element.

  Op verdiepingsniveau zijn twee vensteropeningen aanwezig. De linkerzijde van de entree wordt geaccentueerd door een naar voren uitstekend muurtje en door een in grauwe baksteen gemetselde muurdam tot halverwege de verdieping. In het midden van het metselwerk is een strook gele steen aangebracht, die wordt beëindigd door een stenen ornament. De rechterzijde van de entreepartij wordt geaccentueerd door een (afgebroken) vlaggenstok, gevat in stenen houders. Op begane grond niveau bevindt zich een naar voren uitstekend muurtje waartegen een L-vormige, gemetselde bloembak is gemaakt. Deze is nu dichtgezet met beton. Onder een uitkragende, betonnen luifel zijn iets verdiept, twee blank gelakte, houten deuren, voorzien van raam en horizontale, opgelegde roedes. De entree naar de deuren bestaat uit twee grijs betegelde treden met bordes.

  De drie rechter traveeën bestaan uit twee raampartijen boven elkaar. De raampartij is identiek aan die van de linkertravee. Tussen de raampartijen en op de hoek zijn op straatniveau gemetselde bloembakken aanwezig.

  Linkerzijgevel

  De linkerzijgevel bestaat uit de gevel van het aangebouwde transformatorhuis met daarin een blinde deur. Rechts bevindt zich de iets terugliggende gevel van de tuinberging met een dichtgezet raam. Achter deze volumes is de zijgevel van het schoolgebouw geheel blind uitgevoerd.

  Achtergevel Vorensaterstraat

  De achtergevel bestaat links uit de gevel van het hoofdvolume, verdeeld in vijf traveeën, en met de risalerende verticale bouwmassa van het trappenhuis, en rechts uit de gevel van het secundaire volume.

  De linkertravee is op beide niveaus voorzien van vier smalle, hoge ramen. Op straatniveau is een gemetselde bloembak aanwezig. De gevel loopt ter hoogte van één bouwlaag links iets door, en wordt daar beëindigd door een betimmerde goot.

  De tweede travee heeft op beide niveaus vijftien identieke vensteropeningen, voorzien van gemoderniseerde ramen. Op de begane grond is één raam gewijzigd in een deur. Achter dit geveldeel bevinden zich de gangen. De indeling van de derde travee is identiek aan die van de linkertravee. De vierde travee bestaat uit de gevel van de naar voren toe uitstekende bouwmassa die boven de gootlijn uitsteekt met geheel links een gemetselde schoorsteen tot boven het dak. De linkerzijgevel van deze bouwmassa heeft een hoge, smalle vensteropening. Van links naar rechts bevinden zich achtereenvolgens een hoge, smalle vensteropening, een kleine vensteropening en een smal, hoog hoekraam over beide verdiepingen en door een iets doorgetrokken latei verdeeld in kleine onderramen met hoge bovenramen. Deze bovenramen en overige vensteropeningen zijn door roeden verdeeld en voorzien van glas-in-lood. De vijfde travee heeft op beide niveaus twee vensteropeningen identiek aan linkertravee.

  De gevel van het secundaire bouwvolume in één bouwlaag heeft onder een betonnen, uitkragende latei aan weerszijden dubbele deuren identiek aan voorzijde, met in het midden drie ramen en een bloembak. De deuren worden geflankeerd door bakstenen pilasters.

  Geheel rechts bevindt zich de naar achteren gelegen, blind uitgevoerde gevel van het transformatorhuis.

  Rechterzijgevel

  Deze gevel heeft links op verdiepingsniveau een nooduitgang met stalen brandtrap. Rechts bevindt zich een licht risalerend geveldeel, uitgevoerd als topgevel onder zadeldak met drie smalle vensteropeningen. Boven het pannendak bevinden zich eveneens drie ramen.

  Dak

  De beide schilddaken zijn voorzien van rode en grijs verglaasde, holle pannen. In het schilddak van het secundaire volume bevindt zich aan de voorzijde en aan de zijkant een brede dakkapel, voorzien van plat dak en gemoderniseerde ramen.

  Beschrijving interieur

  De entree aan de Standhasenstraat geeft toegang tot het voorportaal. Deze is door tochtdeuren gescheiden van de hal. De hal ontsluit op beide verdiepingen de trap en rechts de gang die toegang geeft tot de drie lokalen per verdieping aan de voorzijde. Aan het uiteinde van de gangen bevindt zich een berging. Op de begane grond is links van de entree een kamer en nog een speellokaal, dat bestaat uit de samengevoegde ruimten van een leslokaal en een fietsenberging. Aan de achterzijde is links van het trappenhuis een entree. Op de verdieping bevindt zich aan de voorzijde een lerarenkamer (voormalige dokterskamer) en links, onder het dak van het secundaire volume een vergaderruimte.

  Het interieur is behoudens enkele moderniseringen, zoals systeemplafonds in de leslokalen, vrijwel geheel origineel.

  Voorportaal en hal

  Het voorportaal heeft een lambrisering bestaande uit een zwarte tegelrand met daarboven rechthoekige, staand aangebrachte, bruine gewolkte tegels met een hardblauwe afdekrand. Aan de linkerzijde is een betegelde bloembak opgenomen.

  De tochtdeuren zijn origineel en zijn met roeden op identieke wijze uitgevoerd als de voordeuren. De hal heeft dezelfde lambrisering als het voorportaal. De vloer is uitgevoerd als bruin gemêleerde terrazzovloer met donkergrijze rand.

  Trap

  De trap is uitgevoerd in twee rechte steektrappen met in het midden een korte steektrap en voorzien van twee bordessen. De traptreden zijn uitgevoerd in terrazzo met een donkergrijze rand. Het opgaande werk, zoals wangen en lambrisering, is getrapt uitgevoerd in zelfde tegelwerk als voorportaal. Alle uitstekende delen worden beëindigd door een zwarte deksteen. De eerste steek bevindt zich rechts. In het midden is voor de tweede steek een nis gemaakt met betegelde waterbak en kraan op geheel betegelde achterwand.

  De ramen bij de bordessen en de tweede steektrap zijn alle voorzien van glas-in-lood in een geometrisch patroon met gebruik van diverse kleuren. Het is afkomstig van het atelier van de fa. Heinle uit Dordrecht. Enkele ramen kunnen middels een stalen constructie opengedraaid worden.

  Gangen

  De gangen zijn voorzien van een terrazzovloer en lambrisering conform hal. Op beide niveaus is aan de linkerzijde een toiletgroep, in de originele indeling met terrazzovloer en gele wandtegels. Ter hoogte van de scheidingsmuren van de lokalen bevindt zich aan de linkerzijde een pilaar, door een lage, betegelde muur verbonden met linker buitenmuur. Wanden boven tegelwerk, plafonds en pilaren zijn gestuukt. Alle ramen zijn voorzien van hardblauw betegelde vensterbanken. In de muren tussen gang en lokaal is per lokaal een horizontale raampartij aanwezig, in het midden naar buiten springend, en voorzien van originele roeden en hang- en sluitwerk. Alle binnendeuren zijn origineel, en voorzien van een bovenraam, door een roede verdeeld.

  Leslokalen

  De lokalen zijn onderling gekoppeld door een deur. Onder de raampartij van de gang zijn aan weerszijden originele houten kasten aanwezig, met in het midden een onderkastje voorzien van spoelbak en een kraan op betegelde achterwand. De muur tot aan onderzijde kozijnen van de buitengevel is betegeld met vensterbanken in hardblauwe tegels.

  Zolder

  De zolder bestaat uit een open ruimte met geheel beschoten Hollandse spantenkap met schaargebinten en makelaars. De zolder is in gebruik als bergruimte en te bereiken via vlizo trap in bergruimte aan het eind van de gang.

  Kelder

  Onder het trappenhuis tot aan de leslokalen bevindt zich een rechthoekige stookkelder.

  Geen opname.

  Beschrijving tuin

  Aan de voorzijde van het schoolgebouw is een groot schoolplein aanwezig, door een gemetselde, lage muur gescheiden van de openbare weg. Het metselwerk wordt beëindigd door een rollaag. Aan de Vorensaterstraat is een zelfde muur aanwezig. Een deel van de bestrating is origineel.

  Waardering

  Cultuurhistorische waarde

  Het pand is van cultuurhistorisch belang als voorbeeld van een in de jaren dertig van de vorige eeuw gebouwde school. Het pand is van cultuurhistorisch belang als verbijzondering van de stadsuitbreiding 'Land van Valk'.

  Architectonische waarde

  Het pand is van architectuurhistorisch belang door het ontwerp en detaillering van het exterieur. De traditionele bouwvolumes onder schilddak worden verbijzonderd door een asymmetrische indeling van de gevels met uitstekende, verticale elementen, waarin invloeden van een zakelijk expressionistische stijl te herkennen zijn. Karakteristiek voor het pand zijn de entreepartij, geaccentueerd door uitgebouwde muren en vlaggenstokhouder, en de bouwmassa van het trappenhuis met hoekraam en hoge schoorsteen.

  Het pand is van architectuurhistorisch belang door het interieur, dat in vrijwel geheel originele staat bewaard is gebleven, waaronder terrazzo vloeren in hal en gangen, betegelde lambriseringen, getimmerde kasten, binnendeuren en kozijnen, het trappenhuis en het glas-in-lood van de firma Heinle.

  Situering

  Het vrijstaande gebouw vormt door zijn ligging in de rooilijn van de Vorensaterstraat en met het monumentale voorplein aan de Standhasenstraat, gelegen in de as van de vijver aan de Weedeweg een volledig geïntegreerd verbijzonderd onderdeel van de stedenbouwkundige structuur van de woonwijk. De hoge schoorsteen aan de Vorensaterstraat benadrukt het bijzondere karakter van het gebouw en versterkt de stedenbouwkundige waarde.

  Gaafheid

  Het pand is van belang door de gaafheid van het complex. Het exterieur is behoudens de modernisering van alle ramen in originele staat. Het interieur is vrijwel gaaf bewaard gebleven.

  De bouwkundige staat is redelijk.

  Unieke waarde

  Het pand heeft een zeldzaamheidswaarde in cultuurhistorisch, architectonisch en stedenbouwkundig opzicht. Met een vrijwel gaaf bewaard schoolinterieur uit de jaren dertig vertegenwoordigt het pand een unieke waarde in Dordrecht.  

  Bijlage

  • 
    9122712.pdf (opent in een nieuw venster)

  ---