Sint Jacobsplein

• Sint Jacobsplein 60
  • Datering: 1901
  • Oorspronkelijke functie: Kapel
  • Bouwstijl: Eclecticisme
  • Architect: Tenenti
  • Postcode: 3311CV
   

  Algemene beschrijving

  Voormalige kapel, nu te huur als bedrijfsruimte.

  Ligging

  Het geheel vrijstaande pand is gelegen op het Sint Jacobsplein, achter de Grotekerksbuurt.

  Hoofdvorm

  Eénbeukig kerkgebouw met halfrond aangebouwd koor en uitgebouwd portaal.

  Bouwgeschiedenis

  Dordrecht is ontstaan in de twaalfde eeuw als ontginningsnederzetting in een uitgestrekt veenmoeras, precies daar waar de brede zeestromen overgaan in binnenwateren. De schippers moesten hier hun goederen overladen van zeeschepen in binnenschepen. Op de oeverwallen lagen ook de eerste wegen. Het zijn de voorlopers van de huidige Voorstraat en Grotekerksbuurt/Groenmarkt/Wijnstraat. Het Sint Jacobsplein is ontstaan bij de herinrichting van het terrein na de sloop van het rooms-katholieke ziekenhuis. Dit was gelegen op percelen tussen de Houttuinen en de Grotekerksbuurt.

  De Rooms-katholieke gemeenschap in Dordrecht had het gebied tussen de Kuipershaven, de Schrijversstraat en de Wijnstraat tot een plaats van Rooms-katholiek onderwijs en sociale zorg bestemd. Al snel was meer ruimte nodig voor de wezen en ouden van dagen. Er werd uitgeweken naar de Grotekerksbuurt, waar het aangekochte pand 'St.Jakops gesticht' werd genoemd. Aan het eind van de 19e eeuw werd hier voorzichtig begonnen met medische handelingen.

  Deze Rooms-katholieke kapel is in 1901 in gebruik genomen als onderdeel van het ziekenhuis. Na de sloop van het ziekenhuis is de kapel sinds 1989 buiten gebruik geraakt. Het Sint Jacobsplein is ontstaan bij de herinrichting van het terrein. Het pand is in 1999 geheel gerestaureerd.

  Beschrijving exterieur per gevel

  Voorgevel

  De topgevel is opgetrokken in lichtrode baksteen in kruisverband met gesneden voegwerk. De met een hardstenen lijst afgesloten plint is in donkerder baksteen uitgevoerd. De hoeken van de gevel zijn voorzien van een overhoeks geplaatste zich driemaal verjongende steunbeer. Hierboven zijn de schouders uitgemetseld. Vanaf de schouders is de gevelrand uitgevoerd met een driemaal uitgemetselde koppenrollaag.

  In de as van de gevel is een portaal uitgebouwd. De hoeken van het portaal zijn voorzien van een overhoeks geplaatste zich tweemaal verjongende steunbeer, die bekroond is met een gemetselde kolom met een piramide in natuursteen. Tussen de kolommen is de topgevel beëindigd met een ezelsrug in rode geglazuurde profielsteen met hoekblokjes en de top in kunststeen.

  In het portaal bevindt zich een rondboogdeuropening, waarvan de dagkant is uitgevoerd in rode geglazuurde profielsteen. In het kozijn bevinden zich dubbele deuren, afgehangen aan drie gesmede gehengen. Boven het kalf is het met een rondboog gesloten bovenlicht met houten deelzuiltjes verdeeld in vier ongedeelde ramen.

  Het portaal staat tegen een ondiep met een rondboog gesloten casement in de voorgevel. Boven het portaal bevindt zich in het casement een grote ronde vensteropening met een houten roosvenster.

  Achtergevel

  De topgevel is opgetrokken in lichtrode baksteen in kruisverband met gesneden voegwerk. De plint is gepleisterd. De gevel is beëindigd met een smeerlaag tegen de pannen.

  In de as van de gevel is het halfronde koor uitgebouwd. Het ondergedeelte van de gevel is gepleisterd. De gevel wordt beëindigd door een houten geprofileerde bakgoot op geprofileerde gootklossen. De overgang van de ronde vorm van het koor naar de vijfzijdige vorm van de goot en het dak is uitgevoerd met onder de hoeken uitgemetselde metselgangen.

  In het koor bevinden zich negen met een rondboog gesloten smalle hoge vensteropeningen. Boven de met een rollaag uitgevoerde lekdorpel bevindt zich een kozijn met een ongedeeld raam met twee windroedes.

  Zijgevels

  De gevel is opgetrokken in lichtrode baksteen in kruisverband met gesneden voegwerk. De plint is gepleisterd. De gevel is met vier zich driemaal verjongende steunberen verdeeld in vijf velden. De gevel wordt beëindigd met een houten geprofileerde bakgoot op geprofileerde gootklossen.

  In elk van de velden bevindt zich een met een rondboog gesloten hoge vensteropening. Boven de met een rollaag uitgevoerde lekdorpel bevindt zich een kozijn met een ongedeeld raam met vijf windroedes en bovenin een tweepas.

  Kap

  Het zadeldak op de kerkzaal en het vijfzijdige dak op het koor zijn gedekt met gesmoorde verbeterd Hollandse pannen. De nok en kepers zijn afgewerkt met lood.

  Aan de voorzijde staat in de nok een kleine houten klokkentoren. De basis bestaat uit een aan de binnenzijde afgewerkt veld met kruisschoren tussen de hoekkolommen, die doorgezet zijn tot de gelijste dakrand. Het ingesnoerde gedrongen spitsje is afgewerkt met lood. In de top staat een smeedijzeren kruis. In het open gedeelte van het klokkentorentje staat een ijzeren klokkenstoel met klok.

  Beschrijving interieur per bouwlaag

  De kerkzaal is behoudens een portaal niet ingedeeld. Het gehele interieur is verwijderd.

  Waardering

  Cultuurhistorische waarde

  Het pand is van cultuurhistorisch belang als voormalige Rooms-katholieke kapel, gebouwd rond 1900 en als onderdeel van het voormalige Rooms-katholieke ziekenhuiscomplex.

  Architectonische waarde

  Het pand is van architectuurhistorisch belang door het ontwerp en de detaillering van het exterieur in een eclectische stijl, waarin diverse bouwstijlen te herkennen zijn die terug te voeren zijn op de traditionele kerkenbouw, zoals de gotiek (vensterpartijen) en romaanse bouwstijl (koor).

  Gaafheid

  Het pand is van belang door de gaafheid van de vorm. Het exterieur is grotendeels gaaf, alle vensters zijn gemoderniseerd. De bouwkundige staat is goed.

  Situering

  Het pand heeft stedenbouwkundige waarde als markant en vrijstaand object op het Sint Jacobsplein.

  Unieke waarde

  De voormalig ziekenhuiskapel heeft een hoge zeldzaamheidswaarde in typologisch en architectonisch opzicht.

  Publicaties

  • Fred van Lieburg, Heilige plaatsen in een Hollandse stad: Duizend jaar religieuze gebouwen op het Eiland van Dordrecht, Jaarboek Vereniging Oud-Dordrecht 2011.
  • Leon Pennings, Van emancipatie tot secularisatie: de sociaal-religieuze positie van de rooms-katholieken in en rond Dordrecht 1795-2011, tijdschrift Vereniging Oud-Dordrecht nr.1 2012.
  • Kees Sigmond, Carel Tenenti: schoorsteenveger of architect?, tijdschrift Vereniging Oud-Dordrecht nr.1 2013.

  Bijlage

  • 
    9122371.pdf (opent in een nieuw venster)

  ---