Oostdijk

• Oosthaven
  • Datering: 1926-1927
  • Oorspronkelijke functie: Landbouwhaven
   

  Algemene beschrijving

  Haven aan de Nieuwe Merwede, grenzend aan de Oostdijk. Voormalige landbouwhaven, nu in gebruik als ligplaats voor woonboot.

  Historie gebied

  Ten zuiden van de Zeedijk bevinden zich enkele oude polders (van west naar oost: de Louisapolder 1788, de Cannemanspolder 1803, de Haniapolder 1758 en de Zuidbuitenpolder 1777) die de noordelijke grens vormen van de in 1926 ingedijkte Polder de Biesbosch.

  Vanaf rond 1900 ontstonden de eerste plannen om een deel van de Biesbosch verder in te polderen. Het zoetwatergetijdengebied, ook bekend als het Bergsche Veld, bestond toen uit kreken, gorzen en grienden met geheel zuidelijk twee kleine buitenpolders: de Tongplaaten het Zuidplaatje. In 1924 werd de Vereeniging de Biesbosch opgericht met als doel de inpoldering uit te voeren met werklozen uit Dordrecht. De werkzaamheden werden gefaseerd uitgevoerd: na de sluiting van de laatste dijk in 1926 werd begonnen met het aanleggen van wegen en het geschikt maken van de gronden voor landbouw. De polder waterde eerst op natuurlijke wijze af door een sluis via de hoofdkreken of killen die binnen het ruimtelijk plan gehandhaafd waren. De kavels werden per inschrijving verpacht aan boeren uit de omgeving.

  De eerste bebouwing in de polder betrof enkele opzichterswoningen, maar al snel ontstond de behoefte aan woningen naast de landbouwgronden. Na de oplevering van deze eerste woningen, waarvan enkele gebouwd rondom een oude griendkeet, werden pachters verzocht een architect uit de regio in te huren. Een aantal opdrachten ging naar het Dordtse bureau Bakker en van Herwijnen. Vanaf 1937 werden, ook met behulp van werklozen, dertien landbouwhangars gebouwd door de firma Kloos.

  De Louisapolderse kade en de Zuidbuitenpolderse kade vormen samen met de Zeedijk de noordelijke grens van de Polder de Biesbosch. De overige grenzen van het gebied worden bepaald door de Zuidwestdijk, de Zuiddijk en de Oostdijk.

  Het relatief jonge polderlandschap heeft een bijzondere ruimtelijke structuur waarin een blokverkaveling en een rechtlijnig wegenstelsel samengaan met oude, grillige Biesboschkreken. In het open landschap zijn de hoeves geconcentreerd gebouwd rond kruispunten van wegen, met uitzondering van de bebouwing op voormalige griendheuvels. In de Provinciale Structuurvisie Zuid-Holland 2010 wordt het grootste deel van de Polder de Biesbosch aangeduid als een 'kroonjuweel' binnen het topgebied Dordtse Biesbosch.

  Ligging

  De Oosthaven ligt in het zuidoosten van de polder aan de Oostdijk, naast de Nieuwe Merwedeweg en net voorbij de Noorder Elsweg.

  Hoofdvorm

  De Oosthaven is in L-vorm aangelegd als los- en laadhaven evenwijdig aan de Oostdijk met loodrecht daarop de havenmond naar de Nieuwe Merwede.

  Bouwgeschiedenis

  De werkzaamheden voor de indijking, het bouwen van de uitwateringssluis, het aanleggen van drie havens en het maken van een onverharde weg werden alle aanbesteed in vier bestekken. De havens werden ondergebracht in de bestekken II, III en IV en aanbesteed na de dijkwerken. In de voorwaarden werd door de Vereeniging de Biesbosch bepaald hoe groot het percentage van werklozen moest zijn dat door de aannemer tewerk gesteld moest worden. Voor de havens gold een percentage van zeventig procent. De Oosthaven werd ontworpen met een haveningang van 100 meter lang en een haven van 30 meter breed, evenwijdig aan de dijk.

  De drie havens werden aangelegd met het oog op afvoer van landbouwproducten en de aanvoer van grondstoffen en kunstmest. Ze werden zodanig verdeeld dat de verst gelegen landbouwgronden niet verder dan drie kilometer verwijderd zouden zijn van de havens. De Westhaven aan de Zuidwestdijk is nog wel aanwezig in het landschap, maar niet meer in gebruik als haven. De Zuidhaven, gespiegeld aangelegd aan de Oosthaven, is in de jaren zestig grondig gewijzigd in verband met de afsluiting van het Haringvliet waardoor de afvoer van bieten via de havens niet meer mogelijk was. Men heeft toen besloten alleen de Zuidhaven aan te passen door uitdieping van de haven en de aanleg van een nieuwe laad- en loskade. De Oosthaven 'verviel', maar werd nog wel gebruikt ten behoeve van opslag en verscheping van riet. De Zuidhaven is nu in gebruik als recreatiehaven. In de Oosthaven ligt één woonboot en op het naastgelegen terrein staan enkele opstallen die niet onder de bescherming vallen.

  In het plan voor de Nieuwe Dordtsche Biesbosch is voor het watersysteem in de Noorderdiepzone een ontwerp gemaakt voor een hevel over de dijk tegenover de Oosthaven. Water uit de Nieuwe Merwede wordt via een inlaat naar een lager gelegen bezinkplas geleid. De hevel wordt eventueel vormgegeven als recreatieve plek die uitzicht biedt op de havenmond.

  Beschrijving Oosthaven

  De Oosthaven is bereikbaar via een op- en afrit aan weerszijden van de haven en in het verlengde van de Oostdijk, uitkomend op de Nieuwe Merwedeweg. De voormalige laad- en loskade heeft in het midden een boothelling van latere datum geplaveid met betonnen platen. De ruimte aan weerszijden van de boothelling wordt soms gebruikt als parkeerruimte. De entree bevindt zich geheel links van de haven vanaf waar via een steiger de woonboot bereikbaar is. Verdere toegang tot de haven of rondom de haven is niet mogelijk.

  De begrenzing van de haven wordt gevormd door natuurlijke oevers met enkele meerpalen in het water voor het vastleggen van schepen. De oostelijke zijde van de havenmond bestaat uit buitendijkse grond. De westelijke zijde wordt gemarkeerd door een lange rij knotwilgen die nog steeds onderhouden worden. De kade aan de Oostdijk wordt na het knotten dan als vanouds gebruikt als 'schelfplaats', een tijdelijke opslag voor griendhout.

  Waardering

  Cultuurhistorische waarde

  De Oosthaven is van cultuurhistorisch belang als herinnering aan de inpoldering van de polder de Biesbosch als werkgelegenheidsproject en als voormalige landbouwhaven die tegelijk met de Zuidhaven en Westhaven in 1927 werd aangelegd om in het transport van landbouwproducten en de aanvoer van grondstoffen te kunnen voorzien.

  Situering

  De Oosthaven heeft ensemblewaarde in relatie tot de Zuidhaven, nu in gebruik als recreatiehaven, en de nog in het landschap zichtbare Westhaven bij de sluis. De havens waren zodanig gesitueerd dat de landbouwgronden zich op een afstand van maximaal drie kilometer bevonden.

  De Oosthaven heeft tevens ensemblewaarde als onderdeel van de werken die tijdens de inpoldering gerealiseerd werden, waaronder de Oostdijk en de Nieuwe Merwedeweg.

  De haven heeft landschappelijke waarde door de natuurlijke oevers die de grenzen van de haven vormen. De lange rij knotwilgen langs de havenmond heeft bijzondere waarde als referentie naar oorspronkelijk gebruik van het gebied als griend.

  Gaafheid

  Het perceel van de haven met voormalige kade, steiger, bestrating en opstallen is niet meer in originele staat. Van belang zijn de natuurlijke oevers en de havenmond.

  Unieke waarde

  De Oosthaven heeft een unieke waarde als voormalige landbouwhaven in de Polder de Biesbosch die als zodanig in het landschap herkenbaar is.

  Bijlage

  • 
    9122986.pdf (opent in een nieuw venster)

  ---