Groothoofd
-
Groothoofdspoort
- Datering: 1325
- Oorspronkelijke functie: Poort
- Bouwstijl: Renaissance
Omschrijving
GROOTHOOFDSPOORT. Op de noordelijkste punt der oude stad gelegen poort uit ca. 1325, in de huidige vorm grotendeels uit 1618, gewijzigd in 1692 toen de huidige koepel werd gebouwd. Gerestaureerd 1925-27.
GEBOUW op rechthoekige plattegrond met rijk versierde renaissancegevels.
Rivierzijde: vensters met opzetstukken met koppen op de kroonlijsten. Daarboven kleinere vensters met voluutomlijstingen. Als centraal motief groot reliëf van de Dordtse Stedemaagd in medaillon, omlijst door wapenschilden. Als bekroning een gebroken fronton met manskop en leeuwen. Beeldhouwwerk van Gillis Huppe uit Luik. Voorpoortje met Rococo boog tussen pijlers met nissen, geflankeerd door gebosseerde muurzuilen.
Stadszijde: gevel met dubbele pilasterordonnantie, aan de westzijde niet voltooid. Stenen kruiskozijnen, geprofileerde ontlastingsbogen, puttokopjes en medaillons met koppen. Sokkelgeleding gebosseerd. Boven de door gebosseerde pilasters geflankeerde poortdoorgang stadswapen, bekroond door voluten waartussen medaillon met beeld.
Eenvoudige koepel, achtzijdig, met bekronende lantaarn.
Inwendig balkenzolders met karbelen en sleutelstukken. Figurale kraagstenen op de bovenste verdieping. Gotische schouw. Collectie gevelstenen.
Luiklok van H. Meurs (1615).
Fraai gebouw van algemeen belang wegens bijzondere oudheidkundige en kunsthistorische waarde.
Publicaties
- Age Bakker, De stoomfluit aan Groothoofd en Druiventros, tijdschrift Dordrecht Monumenteel nr.84 2022.
- Angenetha Balm en Jan Willem Boezeman, Het kanon op het Groothoofd, tijdschrift Dordrecht Monumenteel nr.45 2012.
- Angenetha Balm, Het Groothoofd: de poort van Dordrecht, 2013.
- Angenetha Balm, Het Groothoofd, de Poort van Dordrecht (deel 1), tijdschrift Dordrecht Monumenteel nr.50 2014.
- Angenetha Balm, Het Groothoofd, de Poort van Dordrecht (deel 2), tijdschrift Dordrecht Monumenteel nr.51 2014.
- Angenetha Balm, Het Groothoofd, de Poort van Dordrecht (deel 3), tijdschrift Dordrecht Monumenteel nr.53 2014.
- Angenetha Balm, Het Groothoofd, de Poort van Dordrecht (deel 4), tijdschrift Dordrecht Monumenteel nr.56 2015.
- Angenetha Balm, Het Groothoofd, de Poort van Dordrecht (deel 5), tijdschrift Dordrecht Monumenteel nr.57 2015.
- W. van den Berg, De restauratiewerkzaamheden aan de Groothoofdspoort te Dordrecht, uitgevoerd in de jaren 1969-1975, Jaarverslag Vereniging Oud-Dordrecht 1976.
- Sander van Bladel, De Groothoofdspoort en de wapens van Heusden en Geertruidenberg, tijdschrift Vereniging Oud-Dordrecht nr.1 2013.
- Jaap Bouman, Verhalen van Dordrecht 2: Gezichten van Dordrecht, 2010.
- Herman A. van Duinen, Verhalen van Dordrecht 20: Dieren in de Dordtse binnenstad - Van griffioen tot giraffe, 2010.
- Cees Esseboom, Wat verborg onze Groothoofdspoort?, tijdschrift Vereniging Oud-Dordrecht nr.1 2003.
- C. Esseboom en H.A. van Duinen, Een leven lang restaureren: architect ing. W. van den Berg, Jaarboek Vereniging Oud-Dordrecht 2005.
- C. Esseboom en H.A. van Duinen, Verhalen van Dordrecht 26: Dordrecht de Poort van Holland, Stadspoorten aan land- en waterzijde, 2013.
- Johan Hendriks & Jan Koonings, Van der stede muere: beschrijving van de stadsmuur van Dordrecht, Jaarboek Vereniging Oud-Dordrecht 2000.
- W. Veerman, De 'Maagd van Dordrecht' staat er weer gekleurd op, Kwartaal & Teken van Dordrecht nr.4 1975.
- Vereniging Oud-Dordrecht, Een steengoed verhaal: Dordtse gevelstenen spreken verder, Jaarboek 2019.
Externe links
-
Groothoofd 3
- Datering: XVII
- Oorspronkelijke functie: Woonhuis
- Postcode: 3311AG
Omschrijving
Pand (XVII) met in de gevel oude kozijnen. Dwars schilddak met oude schoorsteen.
Aan de Palingstraat IJsselstenen gevel.
Fraai gebouw van eenvoudige doch harmonische architectuur en van oudheidkundige waarde.
Opmerking
Achterhuis is Palingstraat 11.
Publicaties
- Angenetha Balm, Het Groothoofd: de poort van Dordrecht, 2013.
- Angenetha Balm, Het Groothoofd, de Poort van Dordrecht, tijdschrift Dordrecht Monumenteel nr.53 2014.
Externe links
-
Groothoofd 5
- Oorspronkelijke functie: Horeca met bovenwoning
- Bouwstijl: Jugendstil
- Postcode: 3311AG
Algemene beschrijving
Voormalig café met bovenwoning, nu woonhuis
Ligging
Het pand ligt op een perceel tussen het Groothoofd en de Palingstraat, in een gesloten gevelwand en aan beide zijden grenzend aan een rijksmonument.
Hoofdvorm
Pand op rechthoekig grondplan in drie bouwlagen met kap.
Bouwgeschiedenis
Het Groothoofd, gelegen op het punt waar de Beneden Merwede, de Noord en de Oude Maas samenkomen, was een belangrijke handelskade van Dordrecht. De Groothoofdspoort vormde de verbinding tussen de buiten de stadsmuur gelegen kade en de stad. In de vroege Middeleeuwen is de stad hét handelscentrum in wijn, hout en graan. De eerste panden aan het Groothoofd zijn vermoedelijk begin 17e eeuw gebouwd.
Van oudsher waren hier herbergen en eetgelegenheden gevestigd. Pas na de sloop in 1851 van de Joppentoren op de kop van de Palingstraat kreeg het Groothoofd een open verbinding met de Kuipershaven.
Wanneer het pand gebouwd is, is onbekend. Wel is aannemelijk dat de bouwmuren en onderdelen van het casco van een oudere datum zijn dan de gevel. Mogelijk is als fundering de stadsmuur gebruikt. De gevel dateert uit het midden van de 19e eeuw.
In maart 1913 wordt een vergunning verleend voor het toevoegen van een erker op de eerste verdieping aan de voorgevel en het op de verdieping verkleinen van de slaapkamer ten behoeve van een kleine keuken. Het bestaande toilet kreeg een deur naar de overloop. De begane grond bleef niet ingedeeld met een trap met een onderkwart tegen de rechter bouwmuur. Direct naast de trapopgang werd in de achtergevel een deuropening gemaakt.
In augustus 1913 wordt de voordeur verplaatst van links naar rechts (in aansluiting op het bestaande trappenhuis) en wordt de caféruimte op de begane grond verdeeld in twee kantoorruimten.
In 1925 wordt vergunning verleend voor het maken van een deur in de bouwmuur om Groothoofd 4 en 5 te verbinden.
Beschrijving exterieur per gevel
Voorgevel
De lijstgevel in drie bouwlagen is opgetrokken in baksteen en is geheel gepleisterd met een horizontale voegverdeling. De gevelopeningen zijn aan de bovenrand uitgevoerd als zeer vlakke segmentboog. De gevel wordt beëindigd met een hoofdgestel, bestaande uit een gepleisterde architraaflijst en vlak fries, waar boven een uitkragende kroonlijst.
Op de begane grond bevindt zich aan de rechter zijde de entree. In de pui met een gecombineerde deur- en vensteropening bevindt zich een paneeldeur met een klein raam achter een smeedijzeren hekwerk en een twaalfruits glaspaneel bovenin. Rechts hiervan bevindt zich een halfhoog ongedeeld raam. De beide ongedeelde bovenramen zijn voorzien van een glas-in-loodvulling.
Aan de linker zijde bevinden zich drie vensteropeningen met in het kozijn een T-schuifvenster.
Op de eerste verdieping bevindt zich in de as een houten driezijdige erker. Aan de voorzijde respectievelijk de zijkanten van de erker bevinden zich boven een borstwering met verdiepte panelen met twee respectievelijk één vensteropening met een ongedeeld onderraam en boven het kalf een drieruits bovenraam met een glas-in-loodvulling.
Aan weerszijden van de erker bevindt zich een vensteropening met in het kozijn een T-schuifvenster.
Op de tweede verdieping fungeert de erker als basis voor een later gerealiseerd balkon.
In de gevel bevonden zich oorspronkelijk vier lage vensteropeningen met in het kozijn een T-schuifvenster. De derde vensteropening van links is bij de realisatie van het balkon verbouwd tot deuropening met in het kozijn een deur met een glaspaneel en rechts daarvan een smal vast ongedeeld raam.
Achtergevel
De gevel is tot het niveau van de tweede verdieping opgetrokken in geelbruine baksteen in kruisverband met platvol voegwerk. Het muurwerk hierboven is opgetrokken in lichtrode baksteen eveneens in kruisverband met platvol voegwerk. De gevel wordt beëindigd met het houten boeiboord van de op het muurwerk gesitueerde goot.
Op de begane grond bevindt zich een deuropening, die in 1913 is gerealiseerd, met in het kozijn een gemoderniseerde paneeldeur en boven het kalf een ongedeeld raam.
Rechts hiervan bevindt zich een recent toegevoegde vensteropening met in het kozijn onder en boven het kalf een ongedeeld raam.
Op de eerste verdieping bevindt zich een recent toegevoegde kleine vensteropening met een ongedeeld raam. Aan de rechter zijde bevindt zich een recent toegevoegde deuropening met dubbele deuren en een glaspaneel. Voor de deur bevindt zich een balkon.
Op de tweede verdieping bevinden zich twee vensteropeningen met ongedeelde stolpramen.
Kap
Het zadeldak is gedekt met rode verbeterd Hollandse pannen.
In het dakvlak aan de achterzijde staat een gemetselde schoorsteen. Links hiervan staat een later toegevoegde dakkapel met een plat dak, met aan de voorzijde een drielicht met ongedeelde ramen.
Beschrijving interieur per bouwlaag
Begane grond
Het niveau is heringedeeld, de trap is origineel.
Eerste verdieping
Het niveau is heringedeeld.
Tweede verdieping
Het niveau is heringedeeld.
Zolder
Het niveau is heringedeeld; er resteren behoudens het casco geen cultuurhistorische waarden.
Waardering
Cultuurhistorische waarde
Het pand is van cultuurhistorisch belang als voormalig café met bovenwoning op een locatie in Dordrecht waar van oudsher herbergen en eetgelegenheden waren gevestigd. Tevens is het pand gelegen op de locatie van de voormalige stadsmuren.
Architectonische waarde
Het pand is van architectuurhistorisch belang vanwege het aanzien van de voorgevel met latere toevoegingen uit het begin van de 20e eeuw. Daarbij herbergt het pand vermoedelijk elementen van een ouder casco.
Gaafheid
Het exterieur is sinds 1913 nauwelijks gewijzigd, waardoor de voorgevel geheel gaaf bewaard is gebleven. De bouwkundige staat is goed.
Situering
Het pand heeft ensemblewaarde als onderdeel van een complex panden tussen Groothoofd en Palingstraat. Het pand heeft stedenbouwkundige waarde als onderdeel van de monumentale gevelreeks aan het Groothoofd en door zijn bijzondere ligging aan het drierivierenpunt.
Publicaties
- Angenetha Balm, Het Groothoofd: de poort van Dordrecht, 2013.
- Angenetha Balm, Het Groothoofd, de Poort van Dordrecht, tijdschrift Dordrecht Monumenteel nr.56 2015.
- Vereniging Oud-Dordrecht, Dordtse stenen kunnen nog meer vertellen: Eerste stenen in Binnenstad en 19de-eeuwse Schil, Jaarboek 2020.
Bijlage
-
9122307.pdf (opent in een nieuw venster)
-
Groothoofd 7
- Datering: XVII
- Oorspronkelijke functie: Woonhuis
- Postcode: 3311AG
Omschrijving
PAND met lijstgevel (XIX c).
Aan de Palingstraat lijstgevel (pand XVII ?).
Fraai gebouw van eenvoudige doch harmonische architectuur en van oudheidkundige waarde.
Publicaties
- Angenetha Balm-Kok, Het Groothoofd: de poort van Dordrecht, 2013.
- Angenetha Balm, Het Groothoofd, de Poort van Dordrecht, tijdschrift Dordrecht Monumenteel nr.56 2015.
Externe links
-
Groothoofd 8
- Datering: XIX-A
- Oorspronkelijke functie: Woonhuis
- Postcode: 3311AG
Omschrijving
PAND met gepleisterde lijstgevel XIX A.
Aan de Palingstraat eenvoudige lijstgevel.
Fraai gebouw van eenvoudige doch harmonische architectuur en van oudheidkundige waarde.
Publicaties
- Angenetha Balm, Het Groothoofd: de poort van Dordrecht, 2013.
- Angenetha Balm, Het Groothoofd, de Poort van Dordrecht, tijdschrift Dordrecht Monumenteel nr.57 2015.
Externe links