Gravenstraat
-
Gravenstraat 1-3
- Datering: XIX-A
- Oorspronkelijke functie: Woonhuis
- Postcode: 3311BC
Omschrijving
PAND met lijstgevel (XIX A). In het schilddak een dakvenster.
Gebouw van eenvoudige doch harmonische architectuur en van oudheidkundige waarde.
Externe links
-
Gravenstraat 5
- Datering: 1671
- Oorspronkelijke functie: Woonhuis
- Postcode: 3311BC
Omschrijving
PAND met monumentale trapgevel met geprofileerde dekplaten en klauwstukken. Gedateerd in de klauwstukken 1671. Driehoekig fronton als bekroning waarop granaatappel. Het huis telt een souterrain, parterre, twee verdiepingen en een zolderverdieping. Breedte: twee assen. In het souterrain getoogd poortje met geblokte omlijsting. Brede vensterdorpels, schuiframen stijl XVIII. Muurankers.
In de aanbouw links gesneden deur met bovenlicht (Lodewijk XV) en pilasteromlijsting.
Stoep en stoephek.
Fraai gebouw van algemeen belang wegens oudheidkundige en kunsthistorische waarde.
Publicaties
- Angenetha Balm-Kok, De Geschiedenis van ouds genaamd 'De Blauwe Leeuw': Gravenstraat 5 te Dordrecht, 2007.
Externe links
-
Gravenstraat 7
- Datering: 1712
- Oorspronkelijke functie: Woonhuis
- Postcode: 3311BC
Omschrijving
PAND met gevel met verkropte kroonlijst, hardstenen plint, gecanneleerde deurpilasters en originele vensterdorpels. Banderolle met jaartal 1712.
In de hal ingebouwd staand horloge (Lodewijk XV).
Fraai gebouw van eenvoudige doch harmonische architectuur en van oudheidkundige waarde.
Publicaties
- Vereniging Oud-Dordrecht, Een steengoed verhaal: Dordtse gevelstenen spreken verder, Jaarboek 2019.
Externe links
-
Gravenstraat 9-11
- Naam: Huis met de Ankers
- Datering: 1614
- Oorspronkelijke functie: Pakhuis
- Postcode: 3311BC
Algemene beschrijving
Woonhuis en bedrijfspand (bg), bekend als het Huis met de vijf ankers. Huis met trapeziumvormige plattegrond: voorzijde binnenmaat = 5.62; achterzijde binnenmaat = 3.40
Ligging
Gelegen in een gesloten gevelwand aan de Gravenstraat.
Hoofdvorm
Pand op trapeziumvormig grondplan in drie bouwlagen, waarvan de bovenste in de kap.
Bouwgeschiedenis
Dordrecht is ontstaan in de twaalfde eeuw als ontginningsnederzetting in een uitgestrekt veenmoeras, precies daar waar de brede zeestromen overgaan in binnenwateren. De schippers moesten hier hun goederen overladen van zeeschepen in binnenschepen. De Gravenstraat, oftewel 's Gravestege, vormde in de middeleeuwen samen met de Wijnstraat, de Schrijverstraat en de oever van de Merwede (nu de Kuipershaven) de afbakening van het grafelijke domein in Dordrecht. De graven van Holland hadden in die tijd geen vaste residentie, maar reisden rond langs hun bezittingen. In elke stad hadden zij een verblijf of herberg. In Dordrecht was dat het Huis Henegouwen op de hoek van de Gravenstraat en de Wijnstraat.
Van het pand Gravenstraat 9-11 bestaat een uitgebreid bewonersonderzoek van de hand van A. Balm-Kok uit 2009. Hieruit blijkt dat in 1614 de wijnkoper Pieter Batholomeeuszoon voor ƒ 500,00 een loods aan de Gravenstraat kocht van Jan Tricx Cramer. De loods liet hij slopen ten behoeve van een woonhuis. Bij de koop zijn afspraken gemaakt over een eeuwigdurende vrije toegang voor de waterloop en de gang naast het buurpand (huidig nr 13).
Afgaande op de bouwaanvragen is er pas weer in 1895 informatie over het pand. Weliswaar nog summier, want van een bouwaanvraag uit 1895 is alleen een tekening bekend, zonder dat duidelijk is wat de bestaande en nieuwe toestanden waren. In 1916 kocht Leonardus Straatman, wonend aan de Kuipershaven 38, het pand. Hij liet in 1920 de begane grond aan pakken, waarbij enkele tussenmuren zijn verwijderd en de trappen verplaatst van links naar rechts. In 1921 is de vliering van de kap verwijderd en vervangen door een plat dak met mastiek. De huidige onderpui dateert van 1938.
Kadastrale gegevens
Rond 1800 krijgt het pand nummer B 193, wat korte tijd later wijzigt in B 175. Omstreeks 1880 vindt er een omnummering plaats en wordt het pand kadastraal bekend onder F-1662, huisnummer 13 rood/zwart. De laatste omnummering vindt plaats rond 1957 en sindsdien draagt het gebouw nummer 9-11.
Beschrijving exterieur per gevel
Voorgevel
De voorgevel is opgebouwd in drie bouwlagen, is twee traveeën breed en wordt beëindigd met een uitkragende geprofileerde kroonlijst. De gevel is glad gepleisterd. De begane grond bestaat uit een winkelpui met rechts twee deuren en links een grote etalageruit met 2 x 6 bovenlichten.
Op de eerste verdieping zijn twee vensteropeningen met schuifvensters met middenstijl en bovenlichten met middenstijl 1x2 en drie 17e-eeuwse sierankers. De zolderverdieping heeft twee vensteropeningen met schuifvensters en bovenlichten met middenstijl en twee beschadigde sierankers. Op halve hoogte van de zolderverdieping zit links een muuranker met schieter.
Achtergevel
De achtergevel is glad gepleisterd en wordt beëindigd met een afgetopte trapgevel met kroonlijst, waarvan aan de oostzijde nog twee traptreden met dekplaat. Op de begane grond een uitbouwtje en een buitenplaatsje; afgescheiden door een muur boven het plaatsje is een balkon. Op de eerste verdieping is een balkon met dubbele openslaande deuren. De zolderverdieping heeft twee schuiframen met bovenlichten, een beschadigd sieranker en een muuranker met schieter.
Kap
Het afgeplatte zadeldak is gedekt met rode verbeterde Hollandse pannen.
Beschrijving interieur per bouwlaag
Begane grond
De begane grond is te betreden via de rechter deur in de gevel die uitkomt in een hal die met witmarmeren tegels belegd is. Een steektrap leidt naar de verdieping. Links is het voormalige winkelgedeelte met aan de straatzijde een vierkante ruimte, daarachter een tussenruimte (recent), vervolgens een ruime achterkamer met linksachter een uitbouw met toegang naar een kleine achterplaats. De vloer van de voorkamer is voorzien van een betonnen afwerklaag waarop vinyl is gelijmd, de wanden zijn rondom voorzien van kasten, het plafond is beschoten met gipsplaten. De tussenkamer is afgetimmerd met gipsplaten. Via een opstapje is de achterkamer te bereiken. Deze was bij inspectie volledig ontmanteld, waardoor veel bouwsporen uit de 17e t/m 20e eeuw aan beide bouwmuren zichtbaar zijn geworden.
Funderingen en vloerconstructie
Het huis is gefundeerd op staal. De vloer uit de voor- en tussenkamer bestaat uit klinkers afgewerkt met een cementlaag. De vloer van de achterkamer bestaat uit smalle houten delen boven een kruipruimte van ca 80 cm. diep die volgestort is met zand en puin. Volgens de huidige eigenaren ligt er op ca 80 cm diepte een plavuizenvloer. Dit is nog niet nader onderzocht.
Plafond / balklagen
De plafondconstructie van de begane grond is ingedeeld in vier vakken. In drie van de vier vakken zijn de moer- en kinderbinten en 4 sleutelstukken nog in tact. Vergelijking met soortgelijke sleutelstukken leert dat de vorm van de sleutelstukken vrijwel identiek voorkomt op Lombardstraat 25, Voorstraat 250 en in Deventer (Brink 55), waarvan de datering 1575 is - zie tekening in de fotodocumentatie. Afgaand op de verkoop van een loods en de bouw van een woonhuis door wijnkoper Pieter Bartholomeeuszoon in 1614 kan de balkenconstructie met de consoles met grote waarschijnlijkheid gedateerd worden op 1614. Ook voor de gevelankers is deze datering goed mogelijk.
In het voorste vak zijn de kopschotjes tussen de kinderbinten en grote delen van het eiken spreidsel nog aanwezig. Zowel de moer- en kinderbinten als het spreidsel zijn beschilderd in groene en okerkleurige tinten. De balklaag draagt een vloer die in ieder geval in het eerste vak bestaat uit eiken delen met halfhoutse verbindingen. Het achterste vak is vermoedelijk in de jaren '70 geheel vernieuwd.
Stucplafond
Onder het voorste vak van de begane grond is een restant van een 19e-eeuws stucplafond aanwezig, inclusief middenornament en oorspronkelijke gasbuizen, met gietijzeren (?) gasbuis aan de bovenzijde. Geschatte datering (aan de hand van de bewonersgeschiedenis) is 1860 of 1890.
Behorend bij dit 19e-eeuwse plafond zijn nog enkele porseleinen elektriciteitsknoppen en een dekseltje van de pijp van een gaskachel.
Volgens de huidige eigenaren had het vierde vak een stucplafond met Jugendstildecoratie. Dit is verwijderd omdat het in te slechte staat was.
Traprestanten
In het derde plafondvak zijn de sporen zichtbaar van een trap: een eiken raveling met 2x een afschuining in de kinderbinten. De toepassing van enkele grenen binten en diverse aanhelingen duiden op meerdere bouwfasen, wijzigingen of herstellingen. In 1920/21 heeft hier een wijziging van indeling plaatsgevonden waarbij de trap is verplaatst.
De linker bouwmuur (west)
In de voorkamer is door de huidige betimmeringen en stucwerk niets te zien van de bouwmuren. In het achterste gedeelte zijn de muren ontpleisterd waardoor zich veel bouwsporen openbaren, waaronder diverse dichtgezette muuropeningen van vensters en deuren. Deze zijn waarschijnlijk deels uit de bouwtijd (ca 1614) maar deels ook van latere fasen. De openingen zitten vrij hoog en de onderdorpels zitten op twee verschillende hoogtes.
In de achterste helft van deze wand is een versleept rookkanaal dat deels over een oudere muuropening is gezet (latere bouwfase).
De rechter bouwmuur (oost)
Deze muur uit de bouwtijd is op de begane grond grotendeels ontpleisterd, wat zicht geeft op een aantal bouwsporen in de hal en in de achterkamer. In de hal zijn een dichtgezette deur en venster, die beide uitkomen in het buurpand no. 13. Het zijn waarschijnlijk restanten van een in oorsprong open gang die doorliep langs het hele pand met 'recht van overpad' voor het buurhuis.
In de achterkamer zijn in deze wand diverse sporen van dichtgezette vensters en deuren, zowel in achterkamer als in de hal. Hier is ook duidelijk zichtbaar dat er een extra tussenvloer heeft gelegen. Deze wand is niet nader onderzocht.
Eerste verdieping
De trap van de begane grond komt uit op een overloop vanwaar een steektrap naar de zolderverdieping leidt. Aan de voorzijde is een grote L-vormige woonkamer met gestucte wanden en twee eiken moerbalken met sleutelstukken, waarvan de verf is verwijderd. Aan de achterzijde is een ruime keuken met openslaande dubbele deuren naar een dakterras. Ook hier nog 1 moerbalk met sleutelstukken. De trap wordt beëindigd met een trapbalustrade uit begin 20ste eeuw.
Zolder
De steektrap komt uit op een overloop die aan de voorzijde leidt naar twee naast elkaar gelegen kleine kamers en aan de achterzijde naar een slaapkamer over de breedte van het pand. De kap is afgetopt net boven de jukken. De kapconstructie bestaat uit vier hergebruikte eikenhouten spanten met krommers met zaagsneden. Het achterste spant heeft eiken spantbenen, maar geen krommers. Op de spantbenen zijn telmerken van 1-4, maar op drie verschillende wijzen: 1, 2, 4 = rondje en gegroefd streepje, 4 = op zuidzijde 4 fijne krassen dicht bij elkaar, op de noordzijde 4 grove krassen ver uit elkaar (lijkt ouder). Dit kan wijzen op hergebruikte materialen, mogelijk van elders maar mogelijk ook van het in 1921 verwijderde bovenste deel van de kap. De korbelen in de dekbalken zijn vastgezet met toognagels, in het spantbeen met 5 smeedijzeren nagels. De dikte van de spantbenen en korbelen is ca 15/17 x 12/13 cm; de dekbalk is 21/22 x11/12 cm. De oostelijke fliering (14 x 11 cm) is nog geheel aanwezig, maar deels weggetimmerd.
In de westmuur bevinden zich 3 'paren' van muurankers voor het buurhuis: de onderste ankers zijn fors, met een fors oog en een verdikking van de schieter net boven het oog. De verdikking is versierd met een Andreaskruis. De schieter = 125 cm, het oog zit op 1,23 m vanaf vloerniveau. De bovenste muurankers zitten ca 100 cm schuin hierboven - waarschijnlijk zijn dit de ankers voor blokkelen van spantbenen van het buurhuis. Alle ankers zijn witgeschilderd.
In de zuidgevel zit een extra anker dat leidt naar een trekstang die los door de ruimte (kamer linksvoor) loopt en stopt in de koker van het rookkanaal.
De strijkbalk in zuidgevel is niet origineel, maar heeft wel mogelijk origineel staartanker.
Waardering
Cultuurhistorische waarde
Het pand heeft cultuurhistorische waarde als representant van een lange geschiedenis van panden met een gecombineerde woon-werkfunctie.
Architectonische waarde
Het pand heeft architectonische waarde vanwege de grotendeels bewaard gebleven oorspronkelijke bouwmassa, casco en constructie van samengestelde balklagen.
De voorgevel is een afspiegeling van de diverse bouwfasen vanaf de bouw van het pand in het begin van de zeventiende eeuw (de sierankers en nog 1 trede van de trapgevel) via de lijstgevel (waarschijnlijk negentiende eeuw) tot de winkelpui uit 1920.
Bouwhistorische waarde
Het pand is van bouwhistorische waarde omdat in het casco en de constructies veel bouwsporen uit diverse bouwfasen bewaard zijn gebleven. Bouwhistorische waarde heeft de redelijk gaaf bewaard gebleven verdiepingsvloer met constructie van moer- en kinderbinten met spreidsel en sleutelstukken. De kapconstructie is deels goed bewaard gebleven met eiken krommers, flieringen en dekbalken.
Gaafheid
Het pand is in de loop van de eeuwen behoorlijk gewijzigd. Toch is het oorspronkelijke vroeg zeventiende-eeuwse huis nog voor een groot deel behouden gebleven. Met name het casco, de balklagen en de oorspronkelijke bouwmuren verkeren nog in goede staat.
Situering
Het pand heeft stedenbouwkundige waarde als onderdeel van de gevelreeks van zeventiende-eeuwse panden aan de Gravenstraat in het beschermd stadsgezicht.
Publicaties
- Angenetha Balm-Kok, De apotheek in de Gravenstraat: de geschiedenis van het pand Gravenstraat 9-11 te Dordrecht, 2009.
- Jan Willem Boezeman, De wandbetimmering uit Gravenstraat 9-11, tijdschrift Dordrecht Monumenteel nr.44 2012.
- Christine Weijs, Monumentenstatus Gravenstraat 9-11, DiEP Magazine nr.19 2011.
Bijlage
-
9122436.pdf (opent in een nieuw venster)
-
Gravenstraat 10
- Datering: 1710
- Oorspronkelijke functie: Woonhuis
- Postcode: 3311BC
Omschrijving
PAND met gepleisterde lijstgevel (XVIII a). Deuromlijsting met verdiepte pilasters en bovenlicht. Gedateerd bij Overvoorde 1710.
Gebouw van eenvoudige doch harmonische architectuur en van oudheidkundige waarde.
Externe links
-
Gravenstraat 12
- Datering: 1709
- Oorspronkelijke functie: Woonhuis
- Bouwstijl: Lodewijk XVI
- Postcode: 3311BC
Omschrijving
PAND met lijstgevel, gedateerd op banderolle 1709. Kroonlijst met consoles (Lodewijk XVI) en triglyphen en metopen. Deuromlijsting met pilasters en hoofdgestel.
Fraai gebouw van eenvoudige doch harmonische architectuur en van oudheidkundige waarde.
Publicaties
- Vereniging Oud-Dordrecht, Een steengoed verhaal: Dordtse gevelstenen spreken verder, Jaarboek 2019.
Externe links
-
Gravenstraat 13-15
- Postcode: 3311BC
Omschrijving
Voor de objecten die als 'Beeldbepalend pand' zijn aangewezen is helaas geen redengevende omschrijving beschikbaar.
-
Gravenstraat 14
- Postcode: 3311BC
Omschrijving
Voor de objecten die als 'Beeldbepalend pand' zijn aangewezen is helaas geen redengevende omschrijving beschikbaar.
-
Gravenstraat 27-29
- Datering: XVIII
- Oorspronkelijke functie: Woonhuis
- Postcode: 3311BC
Omschrijving
Sluit aan bij de zijgevel van Wijnstraat 155-157. PAND met gepleisterde lijstgevel van vier vensterassen; souterrain, parterre en verdieping (XVIII). Empire ramen.
Gebouw van eenvoudige doch harmonische architectuur en van oudheidkundige waarde.
Externe links
-
Gravenstraat 28
- Datering: 1800
- Oorspronkelijke functie: Woonhuis
- Postcode: 3311BC
Omschrijving
PAND met lijstgevel, ca. 1800, met verkropte kroonlijst. Goede pui.
Gebouw van eenvoudige doch harmonische architectuur en van oudheidkundige waarde.
Opmerking
Vroeger twee panden: huisnummers 28-30 en 32-34. Nu samengevoegd tot één pand 28-34 met toegang in nummer 28.
Externe links
-
Gravenstraat 31-33
- Naam: Henegouwen
- Datering: XV
- Oorspronkelijke functie: Woonhuis
- Postcode: 3311BC
Opmerking
Als hoekpand is Gravenstraat 31-33 een onderdeel van het Rijksmonument Wijnstraat 155-157.
Publicaties
- Elisabeth van Heiningen en Kees Sigmond, De huizen Roodenburch en Henegouwen (1), tijdschrift vereniging Oud-Dordrecht nr.1 2006.
- Elisabeth van Heiningen en Kees Sigmond, De huizen Roodenburch en Henegouwen (2), tijdschrift vereniging Oud-Dordrecht nr.2 2006.
- Vereniging Oud-Dordrecht, De Dordtse tijd van 'EFFATHA', Jaarverslag 1979.
Externe links
-
Gravenstraat 32-34
- Datering: XVIII d
- Oorspronkelijke functie: Woonhuis
- Bouwstijl: Empire
- Postcode: 3311BC
Omschrijving
PAND met rijzige lijstgevel (XVIII d). Empire ramen. Pui enigszins gewijzigd.
Gebouw van eenvoudige doch harmonische architectuur en van oudheidkundige waarde.
Opmerking
Vroeger twee panden: huisnummers 28-30 en 32-34. Nu samengevoegd tot één pand 28-34 met toegang in nummer 28.
Externe links
-
Gravenstraat 38-40-42
- Datering: XVII-d
- Oorspronkelijke functie: Woonhuis
- Postcode: 3311BC
Omschrijving
PAND met gepleisterde pilastergevel (XVII d) ter breedte van vier vensterassen. Vier bakstenen pilasters met hardstenen basementen en natuurstenen Ionische kapitelen. De buitenste nog gaaf; de binnenste twee langs de parterre weggebroken.
Fraai gebouw van eenvoudige doch harmonische architectuur en van oudheidkundige waarde.
Externe links
-
Gravenstraat 46
- Datering: XIX
- Oorspronkelijke functie: Woonhuis
- Postcode: 3311BC
Omschrijving
PAND met gepleisterd lijstgeveltje XIX.
Gebouw van eenvoudige doch harmonische architectuur en van oudheidkundige waarde.
Externe links
-
Gravenstraat 46 (poortje)
- Datering: XVII-A
- Oorspronkelijke functie: Erfscheiding
- Postcode: 3311BC
Omschrijving
POORTJE met geblokte versiering van de omlijsting en sluitsteen met maskerconsole (XVII A).
Object van eenvoudige doch harmonische architectuur en van oudheidkundige waarde.
Externe links