Carneool

• Carneool 600 (hekwerk)
  • Naam: Openbaar Slachthuis
  • Datering: 1957
  • Oorspronkelijke functie: Toegangshek
  • Bouwstijl: Functionalisme
  • Architect: Philip Kouwen
  • Postcode: 3316KC
   

  Algemene beschrijving

  Toegangshek bestaande uit twee delen.

  Ligging

  Op dit moment is het hekwerk in gebruik als toegangshek tot een timmerbedrijf.

  Hoofdvorm

  Rechthoekig hekwerk bestaande uit twee delen.

  Het kunstsmeden hekwerk bestaat uit twee stalen delen en heeft een breedte van zes meter. In het hekwerk zijn per hekdeel tien beplatingen aangebracht waarvan 5 met symbolische afbeeldingen verwijzend naar de slacht, het slagersvak en de stad Dordrecht. Het linkerdeel heeft betrekking op het middeleeuwse slagersgilde. Het rechterdeel toont symbolische voorstellingen rond de vetmesten en slachten. In de bovenzone zijn letters uitgestanst die nu schuil gaan achter beplating.

  Bouwgeschiedenis

  Oorspronkelijk is het hekwerk gemaakt als toegangshek voor het Openbare Slachthuis van Dordrecht. De ornamentiek in het hekwerk heeft te maken met het feit dat het een schenking was van de Dordrechtse Slagersvereniging die 60 jaar bestond, aan het 50 jaar bestaande Openbaar Slachthuis. Het hekwerk verving een ouder hekwerk met een geringe toegangsbreedte. Het hekwerk werd geplaatst tussen twee gemetselde zuilen met ter weerszijden loophekken ook opgehangen aan gemetselde zuilen.

  In 2004 sloot het slachthuis zijn deuren en in 2005 besloot de gemeente over te gaan tot sloop. Timmerbedrijf Buurman redde het hekwerk van de ondergang en plaatste het als toegangshekwerk tot zijn bedrijf aan de Papendrechtsestraat. In het kader van de aanpak van de Stadswerven is dit bedrijfsterrein inclusief het hekwerk door de gemeente aangekocht.

  Beschrijving

  Het kunstsmeden hekwerk bestaat uit twee even grote rechthoekige delen. In de bovenzone zijn in het linkerhek de letters OPENBAAR en in het rechter de letters SLACHTHUIS uitgestanst. Momenteel gaan deze letters schuil achter beplating.

  In beide hekken bevinden zich tien platen; vijf met een uitgesneden symbolische voorstelling afgewisseld met vijf neutrale platen met een uitgesneden ster in het midden.

  Het linker hekwerk laat aan de bovenzijde de volgende voorstellingen zien:

  • 1. Sint Joris en de draak - Sint Joris was onder andere patroonheilige van het vleeshouwersgilde.
  • 2. Slagersgereedschap, een sleutel, het cijfer 1 en een perkamenten rol. Het vleeshouwersgilde was het oudste gild van Dordrecht en werd daarom altijd als eerste genoemd. Het was een van de twaalf gilden die een sleutel hadden van de privilegiënkast in het stadhuis.
  • 3. Een meeuw, golven, een ton en een anker. Deze voorstelling herinnert aan het gezouten vlees dat in tonnen werd bewaard en diende als scheepsproviand.

  Aan de onderzijde van het linker hekwerk zijn de volgende afbeeldingen te zien:

  • 4. Het oude Stadhuis, een toonbank en een vaantje. In de middeleeuwen vond de verkoop van vlees in het stadhuis plaats. Leden van het vleeshouwersgilde hadden hier elk een toonbank. Niet afgekeurd vlees, dat toch niet geheel aan de eisen voldeed, ging met een rood vaantje naar de vrijbank en werd daar tegen lagere prijs verkocht.
  • 5. Drie hoorns en een drinkbeker. Deze werden gebruikt bij de gildemaaltijden.

  Het rechter hekwerk laat aan de bovenzijde de volgende voorstellingen zien:

  • 6. Een varken met een bakkerij, broodspaan en oven. Varkens werden vroeger vetgemest door de bakker. Ze kregen oud brood en zemelen te eten, maar ook bostel, een restant van mout, afval van de bierbrouwerijen.
  • 7. Het slachthuis.
  • 8. Een koeienkop, een zeilschuit en een stoomboot. Het slachtvee werd vaak per schip aangevoerd.

  Aan de onderzijde van het rechter hekwerk zijn de volgende afbeeldingen te zien:

  • 9. Een microscoop, een kolf en een reageerbuis. Instrumenten van het bacteriologisch laboratorium waar de kwaliteit van het vlees werd gekeurd.
  • 10. Een elektrische tang en een verdovingspistool. Hiermee werd het slachtvee verdoofd.

  Bouwkundige toestand

  Het hekwerk heeft op het moment van bescherming in 2009 vooral een onderhoudsachterstand.

  Ontwerper

  De kunstenaar Philip Kouwen, geboren in 1922, maakte deel uit van een groep bevriende kunstenaars (Hans Petri, Lou ten Bosch, Toos Neger) van de Rotterdamse Academie die zich na de oorlog in Dordrecht vestigden, op zoek naar atelierruimte. Hij trouwde met Lenie Dicke, de zus van de kunstenaar Otto Dicke.

  Vanaf eind jaren vijftig van de twintigste eeuw legde Philip Kouwen zich toe op tekenen en grafiek. Daarnaast werkte hij als docent en grafisch ontwerper. Vanaf de jaren zeventig werkte hij meestal met zwart krijt. Vanaf de jaren tachtig tekende hij vooral landschappen en stillevens. Hij wordt ook wel 'de Meester van het Grijs' genoemd. In 1998 eerde Dordrechts Museum hem met een overzichtstentoonstelling van zijn werk.

  In 2002 overleed hij in Warnsveld.

  Waardering

  Cultuurhistorische waarde

  Het hekwerk is een mooi voorbeeld van toegepaste kunst en vormt een belangrijke herinnering aan zowel de geschiedenis van het gesloopte Dordtse Openbaar Slachthuis als aan de Dordrechtse Slagersvereniging c.q. het vleeshouwersgilde. Verder vormt het een bijzonder object in het oeuvre van de kunstenaar Philip Kouwen, die jarenlang deel uitmaakte van de Dordtse kunstenaarswereld.

  Architectonische waarde

  De vormgeving van het hekwerk is functioneel en de ornamentiek is karakteristiek voor de naoorlogse vormgeving in de moderne kunst met geabstraheerde, herkenbare symbolische voorstellingen.

  Gaafheid

  Het hekwerk verkeert in gave toestand. Achter de beplating gaat nog de originele belettering schuil, verder heeft het enige onderhoudsachterstand.

  Situering

  De huidige situering is toevallig. Positief is dat het hekwerk nog wel in zijn oorspronkelijke basisfunctie wordt gebruikt.

  Unieke waarde

  Het hekwerk is een uniek kunstwerk zowel door vormgeving als door de opdrachtgever en de symbolische betekenis.

  Opmerking

  Deze beschrijving uit het monumentenregister is niet actueel. Het hekwerk stond oorspronkelijk van 1957 t/m 1984 aan de Markettenweg, heeft daarna van 1985 t/m 2011 gestaan bij een timmerbedrijf aan de Papendrechtsestraat 9a en staat sinds 2011 bij een bedrijf in grootkeukenapparatuur aan de Carneool 600.

  Publicaties

  • Jaap Bouman, Dordt Eigen-Aardig: Hek slachthuis eindelijk gered, Algemeen Dagblad / De Dordtenaar 15-02-2011
  • Herman A. van Duinen, Het hek van het Openbaar Slachthuis, tijdschrift Vereniging Oud-Dordrecht nr.3 2007.

  Bijlage

  • 
    9122219.pdf (opent in een nieuw venster)

  ---