Buddingh'plein

• Buddingh'plein 20 t/m 26
  • Datering: 1665
  • Oorspronkelijke functie: Mouterij en pakhuis
  • Postcode: 3311BV
   

  Algemene beschrijving

  Oorspronkelijk mouterij en pakhuis, verbouwd tot appartementengebouw met in de kelder een onderwijsleerbedrijf met bierbrouwerij.

  Ligging

  Vrijstaand gebouw op een binnenterrein tussen de Varkenmarkt en Groenmarkt in het historisch centrum.

  Hoofdvorm

  Pand in vijf bouwlagen, waarvan twee in de kap.

  Bouwgeschiedenis

  Het Buddingplein was oorspronkelijk het achtererf van de handelshuizen aan de Groenmarkt. De Groenmarkt of vroeger Nieuwedijk is de noordelijke oever van de middeleeuwse rivier de Thuredrith en dit deel van de stad wordt de poort- of waterzijde genoemd. Op beide oevers van deze rivier is in de 11e eeuw eerst een dorp ontstaan dat rond 1200 was uitgegroeid tot stad. De nieuwe dijk wordt al in 1203 genoemd. Aan de Groenmarkt en Wijnstraat werden in het begin van de 13e eeuw de oudste stenen huizen van Dordrecht gebouwd door handelaren in textiel, wijn, zout etc. De Groenmarkt wordt in 1457 voor het eerst als plaats voor de woensdagse weekmarkt genoemd. De achterven van de huizen aan de Groenmarkt reikten tot aan het water, sinds 1409 aan de Nieuwe Haven. Al in 1410 staat aan de huidige Groenmarkt een huis met de naam In den Slotel.

  Sinds circa 1433 wordt op het achtererf van dit huis bier gebrouwen. De eerste brouwer verbouwde in diezelfde tijd het huis aan de Groenmarkt, dat sindsdien naar de gevelsteen bekend staat als De Gouden Sleutel (Groenmarkt nr. 39). De familie droeg sindsdien de naam Brouwer in plaats van 'coman' of Koopman. De brouwerij wordt in 1570 den Sloetel genoemd.

  Het brouwerijbedrijf en het benodigde terrein groeien gestaag. In 1590 wordt de Varkenmarkt aangelegd en in 1612 werd hier aan het eind van het perceel een nieuw gebouw opgetrokken. Het pand aan de Groenmarkt wordt dan het woonhuis van de brouwer.

  In 1665 laat Hugo Repelaer, getrouwd met Mariken Brouwer, op het erf tussen woonhuis en bedrijf een mouterij - nu Buddinghplein 20-26 - bouwen. In de 18e eeuw ging de brouwerij mout van loonmouterijen betrekken en werd de mouterij steeds meer gebruikt voor de rijping en opslag van bier. De mouterij wordt expliciet genoemd in een transportakte uit 1693 als 'de mouterije' en in een verkoopomschrijving uit 1717 als een groot hegt sterk pakhujs agter en annex.

  Na diverse eigenaren krijgt Cornelis Pieren het bedrijf als laatste echte brouwersfamilie in bezit in 1819.

  In 1832 is de bierbrouwerij onder andere ondergebracht in de vroegere mouterij.

  In 1887 verkocht brouwer Pieren het bedrijf en daarna viel het uitgebreide brouwerijcomplex in verschillende delen uiteen. Het bleef echter de functie van een brouwerij houden onder dezelfde naam.

  Op 31 december 1970 viel het doek voor de oudste Dordtse bierbrouwerij.

  In 1985 is het pand omgebouwd tot appartementencomplex. Sinds enige tijd is in de kelder van de oude mouterij/bieropslag de Stadsbrouwerij (onderwijsleerbedrijf) gevestigd, die op locatie weer Dordts bier produceert.

  Beschrijving exterieur per gevel

  Voorgevel

  De gevel is opgetrokken in geelbruine baksteen in onregelmatig kruisverband met platvol voegwerk. Een gedeelte van het metselwerk is hernieuwd opgetrokken cq. gerestaureerd.

  Op de begane grond zijn rechte gevelopeningen gemaakt als nieuwe entrees. Op de eerste en tweede verdieping bevinden zich meerdere rondboogvormige gevelopeningen, die deels zijn dichtgemetseld en deels aan de binnenzijde zijn voorzien van een modern kozijn met ongedeeld raam.

  Direct onder het houten boeiboord bevinden zich meerdere rechthoekige gevelopeningen, die deels zijn dichtgemetseld en deels aan de binnenzijde zijn voorzien van een modern kozijn met ongedeeld raam.

  Linker zijgevel

  De afgeplatte topgevel is nieuw opgetrokken en blind uitgevoerd.

  Achtergevel

  De gevel is tot het niveau van de eerste verdieping opgetrokken in geelbruine baksteen in onregelmatig kruisverband met platvol voegwerk. Het muurwerk hierboven is opgetrokken in licht roodbruine baksteen in kruisverband met platvol voegwerk.

  Op de begane grond bevinden zich rondboogvormige gevelopeningen, die aan de binnenzijde zijn voorzien van een modern kozijn met ongedeeld raam.

  Op de eerste en tweede verdieping bevinden zich rondboogvormige gevelopeningen en rechte gevelopeningen, die aan de binnenzijde zijn voorzien van een modern kozijn met ongedeeld raam.

  Direct onder het houten boeiboord bevinden zich meerdere rechthoekige gevelopeningen, die aan de binnenzijde zijn voorzien van een modern kozijn met ongedeeld raam. Twee openingen zijn gekoppeld aan een lage dakkapel, waarin een Frans balkon is gesitueerd.

  Rechter zijgevel

  De top gevel is opgetrokken in geelbruine baksteen in onregelmatig kruisverband met platvol voegwerk. Een gedeelte van het metselwerk is hernieuwd opgetrokken cq. gerestaureerd.

  Ankers markeren de ligging van de gordingen.

  Op alle niveaus bevinden zich rondboogvormige gevelopeningen, die aan de binnenzijde zijn voorzien van een modern kozijn met ongedeeld raam.

  Kap

  Het zadeldak met een wolfseind aan de linker zijde is gedekt met rode OVH-pannen.

  In de dakvlakken zijn meerdere dakramen toegevoegd.

  Beschrijving interieur per bouwlaag

  Geen opname.

  Het pand is intern volledig verbouwd ten behoeve van de huidige functie.

  Vermoedelijk resteren de balklagen en de kapconstructie.

  Waardering

  Cultuurhistorische waarde

  Het pand is van cultuurhistorisch belang als onderdeel van de in 1970 opgeheven stadsbrouwerij 'de Sleutel' en als voorbeeld van een 17e-eeuwse mouterij annex pakhuis.

  Architectonische waarde

  Het pand is van architectuurhistorisch belang als een voorbeeld van 17e-eeuwse utilitaire bouw. Het pand heeft bouwhistorische waarde door de aanwezigheid van bouwsporen in de gevels en de vermoedelijke aanwezigheid van oorspronkelijke onderdelen in het casco.

  Gaafheid

  Het pand is gaaf in hoofdvorm. De verandering in functie heeft zowel het exterieur als het interieur ingrijpend gewijzigd. De bouwkundige staat is goed.

  Situering

  Het pand heeft stedenbouwkundige waarde door de ligging als vrijstaand object in het gebied tussen de Groenmarkt en Varkenmarkt in beschermd stadsgezicht.

  Unieke waarde

  Het pand heeft in cultuurhistorisch, typologisch, architectonisch en stedenbouwkundig opzicht een zekere zeldzaamheidswaarde.  

  Publicaties

  • Jan Alleblas, Nieuw leven in een oude brouwerij? Geschiedenis en toekomst van de Sleutel, Kwartaal & Teken van Dordrecht nr.2 1983.
  • H.A. van Duinen & C. Esseboom, Water wordt een feest zodra het bij de brouwer is geweest: Dordtse brouwerijen door de eeuwen heen, Jaarboek Vereniging Oud-Dordrecht 2007.

  Bijlage

  • 
    9122905.pdf (opent in een nieuw venster)

  ---