Blauwpoortsplein
-
Blauwpoortsplein 5, 6, 7 en 8
- Datering: 1933-1934
- Oorspronkelijke functie: Woon-winkelpand
- Bouwstijl: Amsterdamse school
- Architect: Oosterbeek
- Postcode: 3311AC
Algemene beschrijving
Blauwpoortsplein 5 t/m 14 omvat een complex met voormalige winkelhuizen, nu benedenwoningen, een hotel en een café op de begane grond en appartementen op alle verdiepingen.
Ligging
Het complex is gelegen in het historische centrum op de hoek van de Hoge Nieuwstraat en het Blauwpoortsplein, aan de achterzijde grenzend aan de Binnen Walevest.
Hoofdvorm
Bouwblok op rechthoekig grondplan in drie bouwlagen met kap en deels voorzien van kelder.
Bouwgeschiedenis
In 1410 werd de Nieuwe Haven aangelegd; door het ophogen van een zandplaat in de rivier ontstond tussen zandplaat en rivier een haven. Het nieuwe gebied wordt het Nieuwe Werck genoemd. Deze naam raakte in onbruik nadat tegen de oostkant in de 17e eeuw de Wolwevershaven werd gegraven. Vanaf die tijd is het Nieuwe Werck samen met de Wolwevershaven geen schiereiland meer, maar een eiland.
Voor de houthandel was de aanleg van de Nieuwe Haven een uitkomst. Al voor 1500 was hier sprake van handel in hout. Vanaf 1576 begon de stad met de verkoop van kavels grond aan particulieren. Men begon aan de westzijde, bij de Blauwpoort en het duurde tot 1620 tot het Vlak bereikt was en het hele gebied was verkaveld. De eerste bewoners en gebruikers vestigden zich in de Hoge Nieuwstraat en aan de Nieuwe Haven.
De Blauwpoort is al op een kaart te zien van 1545, de poort moet toen betrekkelijk nieuw zijn geweest. In 1672 kwam er een nieuw gebouw voor in de plaats dat tot 1910 gestaan heeft. De naam bleef Blauwpoort. De ruimte voor de Blauwpoort heette in de 18e eeuw Vlak bij de Blauwe Poort. Later werd dit het Blauwpoortsplein.
Voor de locatie waar voorheen een groot 17e-eeuws patriciërshuis stond, werd op 9 oktober 1933 een vergunning verleend voor 'het bouwen van vier winkelhuizen met afzonderlijke bovenwoningen en een lunchroom met afzonderlijke bovenwoning' op de hoek van het Zwijndrechtsche veer en het Blauwpoortsplein. Het ontwerp was van de hand van architect J. Oosterbeek, tevens financier van het project.
Beschrijving exterieur per gevel
De voorgevel bestaat links uit de vier gevels van de winkelhuizen (nummer 5, 8, 9 en 12) met bovenwoning (nummer 6, 7, 10 en 11) en rechts de oorspronkelijke lunchroom met woning (nu café/restaurant - nummer 13 en 14). De gevel was aanvankelijk voorzien van een toren met lichtstraat die in 1947 werd gesloopt, omdat hij bouwvallig was geworden. Deze toren was een expressionistisch vormgegeven element, dat het linkergedeelte van de gevel scheidde van het hoekpand met lunchroom.
Voorgevel complex - linker deel 5 t/m 12
De gevel in drie bouwlagen is opgetrokken in geelbruine baksteen in noors verband met diep terugliggend voegwerk. De begane grond is verdeeld in twee inpandige entreeportalen geflankeerd door een winkelpui. Het naar rechts iets oplopende maaiveldniveau weerspiegelt zich in de iets hogere ligging van het rechter portaal.
De vloer van beide portalen zijn uitgevoerd in terrazzo met een grijze kantstrook rond een wit middenveld. De wanden worden gevormd door vier gekoppelde deuropeningen, bestaande uit een blank gelakt kozijn op hardstenen neuten en dorpel, waarin een blank gelakte deur is afgehangen. De winkeldeur aan de linker en rechter zijde is voorzien van een lage dichte onderzone en een zesruits raam met opgelegde roeden.
In de kozijnen van de deuren naar de twee bovenwoningen bevinden zich blank gelakte deuren, voorzien van twee opgelegde halfronde staven, waar tussen een glasstrook en aan de bovenzijde aan weerszijden van de opgelegde lijsten een kleine glasopening. Boven alle deuren bevindt zich een tweeruits bovenlicht met een horizontale roedeverdeling. Alle glasopeningen zijn van een glas-in-loodvulling voorzien.
Op een lage borstwering, uitgevoerd in mangaansteen, bevinden zich de winkelpuien met een kozijn met een ongedeeld winkelraam en een strook van vier tweeruits bovenlichten met een horizontale roedeverdeling en voorzien van een glas-in-loodvulling. De begane grond wordt afgesloten met uitkragende betonvloer, die fungeert als basis voor een doorlopend balkon, afgesloten door een lage gemetselde borstwering waar boven een buisprofiel.
Het bovendeel van de gevel bestaat uit viermaal dezelfde gevelopbouw. Op de eerste verdieping bevindt zich in de gevel grenzend aan het balkon een brede gevelopening met een houten drielicht met centraal dubbele deuren met een ongedeeld glaspaneel en een tweelicht-bovenraam met ongedeelde ramen. Aan weerszijden hiervan bevindt zich een ongedeeld onder- en bovenraam. De bovenramen zijn voorzien van een glas-in-loodvulling.
De balkons zijn van elkaar gescheiden door een trapsgewijs oplopende steens muur, voorzien van betonnen dekplaten.
Op de tweede verdieping is de gevel voorzien van een brede driezijdige erker. Boven een uitkragende betonplaat staat op een lage gemetselde borstwering een drielicht met ongedeelde onderramen en een ongedeeld (zijkanten) respectievelijk drieruits (middengedeelte) bovenraam met een glas-in-loodvulling.
De erker wordt beëindigd door het aan de onderzijde betimmerde forse dakoverstek.
Achtergevel complex - rechter deel 5 t/m 12
De gevel in drie bouwlagen is opgetrokken in geelbruine baksteen in noors verband met diep terugliggend voegwerk.
De gevel bestaat uit tweemaal twee identieke gevels, die over de as tussen beide gevels zijn gespiegeld. Op de begane grond bevindt zich links een brede gevelopening met een houten drielicht met centraal dubbele deuren met een ongedeeld glaspaneel en een tweelicht-bovenraam met ongedeelde ramen. Aan weerszijden hiervan bevindt zich een ongedeeld onder- en bovenraam. De bovenramen zijn voorzien van een glas-in-loodvulling.
Rechts hiervan bevindt zich een gecombineerde deur- en vensteropening. In de deuropening bevindt zich een deur met een ongedeeld glaspaneel en een ongedeeld bovenlicht. In de vensteropening bevindt zich een ongedeeld onder- en bovenraam. De bovenramen zijn voorzien van een glas-in-loodvulling.
Op de eerste verdieping bevinden zich twee vensteropeningen met een tweelicht met een ongedeeld onder- en bovenraam. De bovenramen zijn voorzien van een glas-in-loodvulling. De eerste verdieping wordt afgesloten met een uitkragende betonnen plaat, die de basis vormt voor een balkon op de tweede verdieping. Het balkon wordt afgesloten door een lage gemetselde borstwering waar boven een buisprofiel. De balkons zijn van elkaar gescheiden door een trapsgewijs oplopende steens muur, voorzien van betonnen dekplaten.
Op de tweede verdieping bevindt zich in de gevel grenzend aan het balkon links een gecombineerde deur- en vensteropening. In de deuropening bevindt zich een deur met een ongedeeld glaspaneel en een ongedeeld bovenlicht. In de vensteropening bevindt zich een ongedeeld onder- en bovenraam. De bovenramen zijn voorzien van een glas-in-loodvulling. Rechts bevindt zich een gevelopening met dubbele deuren met een ongedeeld glaspaneel en een ongedeeld bovenlicht met een glas-in-loodvulling.
De gevel wordt beëindigd door het aan de onderzijde betimmerde forse dakoverstek.
De tuin is van de openbare weg afgescheiden door een steens tuinmuur in geelbruine baksteen in noors verband met platvol voegwerk en afgedekt met een betonnen dekplaat. Per pand is een sparing opgenomen, waarin een houten deur.
Kap
Het zadeldak is gedekt met ovh-pannen die zijn voorzien van een blauwe glazuur. De dekking is uitgevoerd met om en om een lichtblauwe en een donkerblauwe pan, die per pannenrij één pan verschuift, waardoor er een schuine belijning ontstaat.
Aan de voorzijde staat in het dakvlak van het linker geveldeel een over de volle breedte doorlopende dakkapel met een plat dak. Aan de voorzijde hiervan bevinden zich viermaal een vierlicht met tweeruits onderramen met een horizontale roedeverdeling en een ongedeeld bovenraam met een glas-in-loodvulling. De vierlichten bevinden zich tussen met gepotdekselde delen afgewerkte dichte velden.
Aan de achterzijde staat in het dakvlak van het rechter geveldeel een over de volle breedte doorlopende dakkapel met een plat dak. Aan de voorzijde hiervan bevinden zich viermaal een vierlicht met tweeruits onderramen met een horizontale roedeverdeling en een ongedeeld bovenlicht met een glas-in-loodvulling. De vierlichten bevinden zich tussen met gepotdekselde delen afgewerkte dichte velden.
In het dakvlak staan in de nok ter hoogte van de bouwmuren gemetselde schoorstenen.
Beschrijving interieur nummer 6 (van 5, 7 en 8 geen opname)
Begane grond
Achter de entree naar de bovenwoning ligt een korte gang met aansluitend de trap.
Eerste verdieping
De trap vanaf de begane grond steekt door dit niveau in een afgescheiden trappenhuis met een halve slag naar het bovenliggende niveau.
Tweede verdieping
De trap sluit met een bovenkwart aan op een hal. Aan de hal grenst het toilet en de trap naar de zolder met een onder- en bovenkwart. Aan de voorzijde ligt de woonkamer en achter de keuken en een kamer. De binnen(paneel)deuren zijn voorzien van een drieruits bovenpaneel met een glas-in-loodvulling. De ruimten hebben vlakke stucplafonds.
Zolder
De trap sluit met een bovenkwart aan op een hal. Aan de voorzijde ligt een grote kamer en achter twee kamers. De binnen(paneel)deuren zijn voorzien van een drieruits bovenpaneel met een glas-in-loodvulling. De ruimten hebben vlakke stucplafonds.
Beschrijving tuin
De tuin bezit geen monumentale waarden.
Waardering
Cultuurhistorische waarde
Het pand is van cultuurhistorisch belang als representatief voorbeeld van een complex met verschillende functies, zoals winkelhuizen (nu benedenwoningen), bovenwoningen en een lunchroom, gebouwd in de jaren dertig van de 20e eeuw in de historische binnenstad.
Architectonische waarde
Het pand is van architectuurhistorisch belang vanwege de kwaliteit van het ontwerp, de detaillering en de materiaaltoepassing.
Gaafheid
Het pand is van belang vanwege de herkenbaarheid en de gaafheid van het exterieur. De toren die een belangrijk architectonisch element vormde en de nummers 5 t/m 12 visueel scheidde van het hoekpand 13-14, is in 1947 gesloopt. De bouwkundige staat is goed.
Situering
Het pand heeft ensemblewaarde als onderdeel van een karakteristiek complex in het beschermde stadsgezicht, en stedenbouwkundige waarde als beeldbepalend element op de hoek van het Blauwpoortsplein en de Hoge Nieuwstraat.
Publicaties
- Angenetha Balm-Kok en Jan Willem Boezeman, Wonen bij de Blauwpoort: De bewoningsgeschiedenis van de huizen Blauwpoortsplein 1-14, 2008.
- Angenetha Balm-Kok en Jan Willem Boezeman, Het Nieuwe Werck (deel 1): Historisch huizenonderzoek Veersteiger, Blauwpoortsplein, Buiten- en Binnen Walevest, 2023.
- Werkgroep "Het Nieuwe Werck", Jan van Goyen’s verdwenen herenhuis, bulletin Achter de Blauwpoort nr.25 2008.
Bijlage
-
9122286.pdf (opent in een nieuw venster)
Externe links
-
Blauwpoortsplein 9, 10, 11 en 12
- Naam: Hotel Blauwpoort
- Datering: 1933
- Oorspronkelijke functie: Woonhuis
- Bouwstijl: Amsterdamse school
- Architect: Oosterbeek
- Postcode: 3311AC
Algemene beschrijving
Blauwpoortsplein 5 t/m 14 omvat een complex met voormalige winkelhuizen, nu benedenwoningen, een hotel en café op de begane grond en appartementen op alle verdiepingen. De nummers 9 t/m 12 vallen onder 'Hotel Blauwpoort'.
Ligging
Het complex is gelegen in het historische centrum op de hoek van de Hoge Nieuwstraat en het Blauwpoortsplein, aan de achterzijde grenzend aan de Binnen Walevest.
Hoofdvorm
Bouwblok op rechthoekig grondplan in drie bouwlagen met kap en deels voorzien van kelder.
Bouwgeschiedenis
In 1410 werd de Nieuwe Haven aangelegd; door het ophogen van een zandplaat in de rivier ontstond tussen zandplaat en rivier een haven. Het nieuwe gebied wordt het Nieuwe Werck genoemd. Deze naam raakte in onbruik nadat tegen de oostkant in de 17e eeuw de Wolwevershaven werd gegraven. Vanaf die tijd is het Nieuwe Werck samen met de Wolwevershaven geen schiereiland meer, maar een eiland.
Voor de houthandel was de aanleg van de Nieuwe Haven een uitkomst. Al voor 1500 was hier sprake van handel in hout. Vanaf 1576 begon de stad met de verkoop van kavels grond aan particulieren. Men begon aan de westzijde, bij de Blauwpoort en het duurde tot 1620 tot het Vlak bereikt was en het hele gebied was verkaveld. De eerste bewoners en gebruikers vestigden zich in de Hoge Nieuwstraat en aan de Nieuwe Haven.
De Blauwpoort is al op een kaart te zien van 1545, de poort moet toen betrekkelijk nieuw zijn geweest. In 1672 kwam er een nieuw gebouw voor in de plaats dat tot 1910 gestaan heeft. De naam bleef Blauwpoort. De ruimte voor de Blauwpoort heette in de 18e eeuw Vlak bij de Blauwe Poort. Later werd dit het Blauwpoortsplein.
Voor de locatie waar voorheen een groot 17e-eeuws patriciërshuis stond, werd op 9 oktober 1933 een vergunning verleend voor 'het bouwen van vier winkelhuizen met afzonderlijke bovenwoningen en een lunchroom met afzonderlijke bovenwoning' op de hoek van het Zwijndrechtsche veer en het Blauwpoortsplein. Het ontwerp was van de hand van architect J. Oosterbeek, tevens financier van het project.
In 1940 worden de aangrenzende winkelruimten op de begane grond (nummer 9 en 12) samengevoegd door een open verbinding in de bouwmuur tussen beide panden.
In 1968 wordt nummer 12 intern samengevoegd tot één ruimte (restaurant), waarbij de keuken aan de achterzijde gehandhaafd blijft.
In 1969 wordt ook de keuken in nummer 12 bij het restaurant gevoegd.
Beschrijving exterieur per gevel
De voorgevel bestaat links uit de vier gevels van de winkelhuizen (nummer 5, 8, 9 en 12) met bovenwoning (nummer 6, 7, 10 en 11) en rechts de oorspronkelijke lunchroom met woning (nu café/restaurant - nummer 13 en 14). De gevel was aanvankelijk voorzien van een toren met lichtstraat die in 1947 werd gesloopt, omdat hij bouwvallig was geworden. Deze toren was een expressionistisch vormgegeven element, dat het linkergedeelte van de gevel scheidde van het hoekpand met lunchroom.
Voorgevel complex - linker deel 5 t/m 12
De gevel in drie bouwlagen is opgetrokken in geelbruine baksteen in noors verband met diep terugliggend voegwerk. De begane grond is verdeeld in twee inpandige entreeportalen geflankeerd door een winkelpui. Het naar rechts iets oplopende maaiveldniveau weerspiegelt zich in de iets hogere ligging van het rechter portaal.
De vloer van beide portalen zijn uitgevoerd in terrazzo met een grijze kantstrook rond een wit middenveld. De wanden worden gevormd door vier gekoppelde deuropeningen, bestaande uit een blank gelakt kozijn op hardstenen neuten en dorpel, waarin een blank gelakte deur is afgehangen. De winkeldeur aan de linker en rechter zijde is voorzien van een lage dichte onderzone en een zesruits raam met opgelegde roeden.
In de kozijnen van de deuren naar de twee bovenwoningen bevinden zich blank gelakte deuren, voorzien van twee opgelegde halfronde staven, waar tussen een glasstrook en aan de bovenzijde aan weerszijden van de opgelegde lijsten een kleine glasopening. Boven alle deuren bevindt zich een tweeruits bovenlicht met een horizontale roedeverdeling. Alle glasopeningen zijn van een glas-in-loodvulling voorzien.
Op een lage borstwering, uitgevoerd in mangaansteen, bevinden zich de winkelpuien met een kozijn met een ongedeeld winkelraam en een strook van vier tweeruits bovenlichten met een horizontale roedeverdeling en voorzien van een glas-in-loodvulling. De begane grond wordt afgesloten met uitkragende betonvloer, die fungeert als basis voor een doorlopend balkon, afgesloten door een lage gemetselde borstwering waar boven een buisprofiel.
Het bovendeel van de gevel bestaat uit viermaal dezelfde gevelopbouw. Op de eerste verdieping bevindt zich in de gevel grenzend aan het balkon een brede gevelopening met een houten drielicht met centraal dubbele deuren met een ongedeeld glaspaneel en een tweelicht-bovenraam met ongedeelde ramen. Aan weerszijden hiervan bevindt zich een ongedeeld onder- en bovenraam. De bovenramen zijn voorzien van een glas-in-loodvulling.
De balkons zijn van elkaar gescheiden door een trapsgewijs oplopende steens muur, voorzien van betonnen dekplaten.
Op de tweede verdieping is de gevel voorzien van een brede driezijdige erker. Boven een uitkragende betonplaat staat op een lage gemetselde borstwering een drielicht met ongedeelde onderramen en een ongedeeld (zijkanten) respectievelijk drieruits (middengedeelte) bovenraam met een glas-in-loodvulling.
De erker wordt beëindigd door het aan de onderzijde betimmerde forse dakoverstek.
Achtergevel complex - rechter deel 5 t/m 12
De gevel in drie bouwlagen is opgetrokken in geelbruine baksteen in noors verband met diep terugliggend voegwerk.
De totale gevel bestaat uit tweemaal twee identieke gevels, die over de as tussen beide gevels zijn gespiegeld. Op de begane grond bevindt zich links een brede gevelopening met een houten drielicht met centraal dubbele deuren met een ongedeeld glaspaneel en een tweelicht-bovenraam met ongedeelde ramen. Aan weerszijden hiervan bevindt zich een ongedeeld onder- en bovenraam. De bovenramen zijn voorzien van een glas-in-loodvulling.
Rechts hiervan bevindt zich een gecombineerde deur- en vensteropening. In de deuropening bevindt zich een deur met een ongedeeld glaspaneel en een ongedeeld bovenlicht. In de vensteropening bevindt zich een ongedeeld onder- en bovenraam. De bovenramen zijn voorzien van een glas-in-loodvulling.
Op de eerste verdieping bevinden zich twee vensteropeningen met een tweelicht met een ongedeeld onder- en bovenraam. De bovenramen zijn voorzien van een glas-in-loodvulling. De eerste verdieping wordt afgesloten met een uitkragende betonnen plaat, die de basis vormt voor een balkon op de tweede verdieping. Het balkon wordt afgesloten door een lage gemetselde borstwering waar boven een buisprofiel. De balkons zijn van elkaar gescheiden door een trapsgewijs oplopende steens muur, voorzien van betonnen dekplaten.
Op de tweede verdieping bevindt zich in de gevel grenzend aan het balkon links een gecombineerde deur- en vensteropening. In de deuropening bevindt zich een deur met een ongedeeld glaspaneel en een ongedeeld bovenlicht. In de vensteropening bevindt zich een ongedeeld onder- en bovenraam. De bovenramen zijn voorzien van een glas-in-loodvulling. Rechts bevindt zich een gevelopening met dubbele deuren met een ongedeeld glaspaneel en een ongedeeld bovenlicht met een glas-in-loodvulling.
De gevel wordt beëindigd door het aan de onderzijde betimmerde forse dakoverstek.
De tuin is van de openbare weg afgescheiden door een steens tuinmuur in geelbruine baksteen in noors verband met platvol voegwerk en afgedekt met een betonnen dekplaat. Per pand is een sparing opgenomen, waarin een houten deur.
Kap
Het zadeldak is gedekt met ovh-pannen die zijn voorzien van een blauwe glazuur. De dekking is uitgevoerd met om en om een lichtblauwe en een donkerblauwe pan, die per pannenrij één pan verschuift, waardoor er een schuine belijning ontstaat.
Aan de voorzijde staat in het dakvlak van het linker geveldeel een over de volle breedte doorlopende dakkapel met een plat dak. Aan de voorzijde hiervan bevinden zich viermaal een vierlicht met tweeruits onderramen met een horizontale roedeverdeling en een ongedeeld bovenraam met een glas-in-loodvulling. De vierlichten bevinden zich tussen met gepotdekselde delen afgewerkte dichte velden.
Aan de achterzijde staat in het dakvlak van het rechter geveldeel een over de volle breedte doorlopende dakkapel met een plat dak. Aan de voorzijde hiervan bevinden zich viermaal een vierlicht met tweeruits onderramen met een horizontale roedeverdeling en een ongedeeld bovenlicht met een glas-in-loodvulling. De vierlichten bevinden zich tussen met gepotdekselde delen afgewerkte dichte velden.
In het dakvlak staan in de nok ter hoogte van de bouwmuren gemetselde schoorstenen.
Beschrijving interieur nummers 9, 10, 11 en 12
Geen opname.
Beschrijving tuin
De tuin bezit geen monumentale waarden.
Waardering
Cultuurhistorische waarde
Het pand is van cultuurhistorisch belang als representatief voorbeeld van een complex met verschillende functies, zoals winkelhuizen (nu benedenwoningen), bovenwoningen en een lunchroom, gebouwd in de jaren dertig van de 20e eeuw in de historische binnenstad.
Architectonische waarde
Het pand is van architectuurhistorisch belang vanwege de kwaliteit van het ontwerp, de detaillering en de materiaaltoepassing.
Gaafheid
Het pand is van belang vanwege de herkenbaarheid en de gaafheid van het exterieur. De toren die een belangrijk architectonisch element vormde en de nummers 5 t/m 12 visueel scheidde van het hoekpand 13-14, is in 1947 gesloopt. De bouwkundige staat is goed.
Situering
Het pand heeft ensemblewaarde als onderdeel van een karakteristiek complex in het beschermde stadsgezicht, en stedenbouwkundige waarde als beeldbepalend element op de hoek van het Blauwpoortsplein en de Hoge Nieuwstraat.
Publicaties
- Angenetha Balm-Kok en Jan Willem Boezeman, Wonen bij de Blauwpoort: De bewoningsgeschiedenis van de huizen Blauwpoortsplein 1-14, 2008.
- Angenetha Balm-Kok en Jan Willem Boezeman, Het Nieuwe Werck (deel 1): Historisch huizenonderzoek Veersteiger, Blauwpoortsplein, Buiten- en Binnen Walevest, 2023.
- Werkgroep "Het Nieuwe Werck", Jan van Goyen’s verdwenen herenhuis, bulletin Achter de Blauwpoort nr.25 2008.
Bijlage
-
9122287.pdf (opent in een nieuw venster)
-
Blauwpoortsplein 13-14
- Datering: 1933-1934
- Oorspronkelijke functie: Woon-winkelpand
- Bouwstijl: Amsterdamse school
- Architect: Oosterbeek
- Postcode: 3311AC
Algemene beschrijving
Blauwpoortsplein 5 t/m 14 omvat een complex met voormalige winkelhuizen, nu benedenwoningen, een hotel en café op de begane grond en appartementen op alle verdiepingen. In nummer 14 is op de begane grond café Bacchus gevestigd, met op de tweede en derde verdieping een bovenwoning.
Ligging
Het complex is gelegen in het historische centrum op de hoek van de Hoge Nieuwstraat en het Blauwpoortsplein, aan de achterzijde grenzend aan de Binnen Walevest.
Hoofdvorm
Bouwblok op rechthoekig grondplan in drie bouwlagen met kap en deels voorzien van kelder.
Bouwgeschiedenis
In 1410 werd de Nieuwe Haven aangelegd; door het ophogen van een zandplaat in de rivier ontstond tussen zandplaat en rivier een haven. Het nieuwe gebied wordt het Nieuwe Werck genoemd. Deze naam raakte in onbruik nadat tegen de oostkant in de 17e eeuw de Wolwevershaven werd gegraven. Vanaf die tijd is het Nieuwe Werck samen met de Wolwevershaven geen schiereiland meer, maar een eiland.
Voor de houthandel was de aanleg van de Nieuwe Haven een uitkomst. Al voor 1500 was hier sprake van handel in hout. Vanaf 1576 begon de stad met de verkoop van kavels grond aan particulieren. Men begon aan de westzijde, bij de Blauwpoort en het duurde tot 1620 tot het Vlak bereikt was en het hele gebied was verkaveld. De eerste bewoners en gebruikers vestigden zich in de Hoge Nieuwstraat en aan de Nieuwe Haven.
De Blauwpoort is al op een kaart te zien van 1545, de poort moet toen betrekkelijk nieuw zijn geweest. In 1672 kwam er een nieuw gebouw voor in de plaats dat tot 1910 gestaan heeft. De naam bleef Blauwpoort. De ruimte voor de Blauwpoort heette in de 18e eeuw Vlak bij de Blauwe Poort. Later werd dit het Blauwpoortsplein.
Voor de locatie waar voorheen een groot 17e-eeuws patriciërshuis stond, werd op 9 oktober 1933 een vergunning verleend voor 'het bouwen van vier winkelhuizen met afzonderlijke bovenwoningen en een lunchroom met afzonderlijke bovenwoning' op de hoek van het Zwijndrechtsche veer en het Blauwpoortsplein. Het ontwerp was van de hand van architect J. Oosterbeek, tevens financier van het project.
Beschrijving exterieur per gevel
De voorgevel bestaat links uit de vier gevels van de winkelhuizen (nummer 5, 8, 9 en 12) met bovenwoning (nummer 6, 7, 10 en 11) en rechts de oorspronkelijke lunchroom met woning (nu café/restaurant - nummer 14). De gevel was aanvankelijk voorzien van een toren met lichtstraat die in 1947 werd gesloopt, omdat hij bouwvallig was geworden. Deze toren was een expressionistisch vormgegeven element, dat het linkergedeelte van de gevel scheidde van het hoekpand met lunchroom.
Voorgevel complex - rechter deel 14
De gevel in drie bouwlagen is opgetrokken in geelbruine baksteen in noors verband met diep terugliggend voegwerk. Op de begane grond bevindt zich op een lage borstwering, uitgevoerd in mangaansteen, een pui met een kozijn met een ongedeeld winkelraam en een strook van vier tweeruits bovenlichten met een horizontale roedeverdeling en voorzien van een glas-in-loodvulling. De rechter hoek is inwaarts afgerond en voorzien van een deuropening met een blank gelakt kozijn op hardstenen neuten en dorpel, waarin dubbele blank gelakte deuren zijn afgehangen. De deuren zijn voorzien van een lage dichte onderzone en een zesruits raam met opgelegde roeden. Boven de deuren bevindt zich een rond vierlicht-bovenlicht met tweeruits ramen met een horizontale roedeverdeling, voorzien van een glas-in-loodvulling.
De begane grond wordt afgesloten met uitkragende betonvloer, die fungeert als basis voor een doorlopend balkon, afgesloten door een lage gemetselde borstwering. Het balkon kraagt aan de rechter zijde uit, is afgerond en sluit aan op de rechter zijgevel.
Op de eerste verdieping bevindt zich in de gevel grenzend aan het balkon een brede gevelopening met een houten drielicht met centraal dubbele deuren met een ongedeeld glaspaneel en een tweelicht-bovenraam met ongedeelde ramen. Aan weerszijden hiervan bevindt zich een ongedeeld onder- en bovenraam. De bovenramen zijn voorzien van een glas-in-loodvulling.
Het balkon is aan de linker zijde gescheiden van het naastliggende door laag en een hoger volume met een plat dak. In het hogere volume bevindt zich een deuropening met een deur met een drieruits glaspaneel met een horizontale roedeverdeling.
Op de tweede verdieping bevindt zich links een kleine vensteropening met in het kozijn een ongedeeld onder- en bovenraam, waarvan het bovenraam is voorzien van een glas-in-loodvulling. Recht bevindt zich een brede gevelopening met een houten drielicht met ongedeelde onder- en bovenramen, waarvan de bovenramen zijn voorzien van een glas-in-loodvulling.
De gevel wordt beëindigd door het aan de onderzijde betimmerde forse dakoverstek.
Rechter zijgevel complex 14
De topgevel in vier bouwlagen is opgetrokken in geelbruine baksteen in noors verband met diep terugliggend voegwerk. De gevel wordt beëindigd met vlechtingen en kantpannen op de gevelrand tot de als trede opgetrokken schoorsteen in de as.
De linker hoek is inwaarts afgerond. (zie beschrijving voorgevel)
Op de begane grond bevindt zich op een lage borstwering, uitgevoerd in mangaansteen, een pui met een kozijn met tweemaal een ongedeeld winkelraam en een strook van vier tweeruits bovenlichten met een horizontale roedeverdeling en voorzien van een glas-in-loodvulling. Geheel rechts bevindt zich een rondboogdeuropening, waarvan de dagkanten trapsgewijs zijn teruggelegd. In het blank gelakte kozijn op hardstenen neuten en dorpel bevindt zich een blank gelakte deur voorzien van twee opgelegde halfronde staven, waar tussen een glasstrook. Het vierruits bovenlicht bezit een radiale roedeverdeling. Alle glasopeningen zijn van een glas-in-loodvulling voorzien.
Centraal in de gevel bevindt zich een over de hoogte van de eerste en tweede verdieping doorlopende driehoekige erker met op elke bouwlaag aan beide zijden een drieruits raam met een glas-in-loodvulling.
Aan weerszijden hiervan bevindt zich op beide niveaus een vensteropening met een tweelicht met een ongedeeld onder- en bovenraam, waarvan het bovenraam is voorzien van een glas-in-loodvulling.
Op zolderniveau bevindt zich een tweelicht met vierruits ramen, met een gekruiste roedeverdeling, voorzien van een glas-in-loodvulling.
Achtergevel complex - linker deel 14
De gevel in drie bouwlagen is opgetrokken in geelbruine baksteen in noors verband met diep terugliggend voegwerk. Op de begane grond bevinden zich twee éénlaags aanbouwen van verschillende hoogte. In de gevel bevindt zich een rondboogdeuropening met in het kozijn een vlakke deur.
Op de eerste verdieping bevinden zich aan de linker- en rechter zijde twee verdiepinghoge door een halfsteens muurdam gescheiden smalle vensteropeningen met een drieruits raam met een glas-in-loodvulling.
Op de tweede verdieping bevindt zich links een vensteropening met een tweelicht met een ongedeeld onderraam en een drieruits bovenraam, voorzien van een glas-in-loodvulling. Aan de rechter zijde bevinden zich twee smalle vensteropeningen, identiek aan die op de eerste verdieping.
De tuin is van de openbare weg afgescheiden door een steens tuinmuur in geelbruine baksteen in noors verband met platvol voegwerk en afgedekt met een betonnen dekplaat. Per pand is een sparing opgenomen, waarin een houten deur.
Kap
Het zadeldak is gedekt met ovh-pannen die zijn voorzien van een blauwe glazuur. De dekking is uitgevoerd met om en om een lichtblauwe en een donkerblauwe pan, die per pannenrij één pan verschuift, waardoor er een schuine belijning ontstaat.
Aan de voorzijde staat in het dakvlak van het rechter geveldeel een dakkapel met een plat dak. Aan de voorzijde bevindt zich een drielicht met tweeruits onderramen met een horizontale roedeverdeling en een ongedeeld bovenraam met een glas-in-loodvulling.
Aan de achterzijde staat in het dakvlak van het linker geveldeel een dakkapel met een plat dak. Aan de voorzijde bevindt zich een vijflicht met tweeruits onderramen met een horizontale roedeverdeling en een ongedeeld bovenraam met een glas-in-loodvulling.
In het dakvlak staan in de nok ter hoogte van de bouwmuren gemetselde schoorstenen.
Beschrijving interieur nummer 14
Kelder
Het pand is vrijwel geheel onderkelderd. De kelderruimte is in twee gedeelten verdeeld. Een steektrap met onder- en bovenkwart leidt naar de begane grond.
Begane grond
Achter de entree naar de bovenwoning ligt een korte gang met aansluitend de trap.
Links van deze entree bevindt zich de caféruimte. Rechts van de opgang liggen twee ruimten. Aan de achterzijde van de caféruimte ligt de trapopgang naar de verdieping. De binnen(paneel)deuren zijn voorzien van een drieruits bovenpaneel met een glas-in-loodvulling.
Eerste verdieping
De trap vanaf de begane grond sluit met een bovenkwart aan op oorspronkelijk als woning ingedeeld niveau, maar nu ongedeelde ruimte. De trap naar de bovenwoning ligt tegen de achtergevel in een separaat trappenhuis.
Tweede verdieping
De trap sluit met een bovenkwart aan op een hal. Aan de hal grenst het toilet en de trap naar de zolder met een onder- en bovenkwart. Aan de zijgevel liggen van voor naar achter de woonkamer, de keuken en een slaapkamer. De binnen(paneel)deuren zijn voorzien van een drieruits bovenpaneel met een glas-in-loodvulling. De ruimten hebben vlakke stucplafonds.
Zolder
De trap sluit met een bovenkwart aan op een hal. Aan de voorzijde ligt een grote kamer, tegen de zijgevel ook een kamer en achter twee kamers. De binnen(paneel)deuren zijn voorzien van een drieruits bovenpaneel met een glas-in-loodvulling. De ruimten hebben vlakke stucplafonds.
Waardering
Cultuurhistorische waarde
Het pand is van cultuurhistorisch belang als representatief voorbeeld van een complex met verschillende functies, zoals winkelhuizen (nu benedenwoningen), bovenwoningen en een lunchroom, gebouwd in de jaren dertig van de 20e eeuw in de historische binnenstad.
Architectonische waarde
Het pand is van architectuurhistorisch belang vanwege de kwaliteit van het ontwerp, de detaillering en de materiaaltoepassing. In het interieur van nummer 13 en 14 zijn originele elementen bewaard gebleven, zoals het veelvuldig gebruik van glas-in-lood in bovenramen, de deuren en het trappenhuis.
Gaafheid
Het pand is van belang vanwege de herkenbaarheid en de gaafheid van het exterieur. De toren die een belangrijk architectonisch element vormde en de nummers 5 t/m 12 visueel scheidde van het hoekpand 14, is in 1947 gesloopt. De bouwkundige staat is goed.
Situering
Het pand heeft ensemblewaarde als onderdeel van een karakteristiek complex in het beschermde stadsgezicht, en stedenbouwkundige waarde als beeldbepalend element op de hoek van het Blauwpoortsplein en de Hoge Nieuwstraat.
Publicaties
- Angenetha Balm-Kok en Jan Willem Boezeman, Wonen bij de Blauwpoort: De bewoningsgeschiedenis van de huizen Blauwpoortsplein 1-14, 2008.
- Angenetha Balm-Kok en Jan Willem Boezeman, Het Nieuwe Werck (deel 1): Historisch huizenonderzoek Veersteiger, Blauwpoortsplein, Buiten- en Binnen Walevest, 2023.
- Werkgroep "Het Nieuwe Werck", Jan van Goyen’s verdwenen herenhuis, bulletin Achter de Blauwpoort nr.25 2008.
Bijlage
-
9122268.pdf (opent in een nieuw venster)
-
Blauwpoortsplein 15 en 16
- Datering: 1926
- Oorspronkelijke functie: Woon-winkelpand
- Bouwstijl: Amsterdamse school
- Architect: Schmidt
- Postcode: 3311AC
Algemene beschrijving
Pand met oorspronkelijk een winkel en een beneden- en bovenwoning, nu een eetcafé met bovenwoning.
Ligging
Gesitueerd bij de Engelenburgerbrug, op de hoek van de Hoge Nieuwstraat en het Blauwpoortsplein in een gesloten gevelwand, aan beide zijden gelegen naast een rijksmonument.
Hoofdvorm
Pand op nagenoeg rechthoekig grondplan in twee bouwlagen met kap.
Bouwgeschiedenis
In 1410 werd de Nieuwe Haven aangelegd; door het ophogen van een zandplaat in de rivier ontstond tussen zandplaat en rivier een haven. Het nieuwe gebied wordt het Nieuwe Werck genoemd. Deze naam raakte in onbruik nadat tegen de oostkant in de 17e eeuw de Wolwevershaven werd gegraven. Vanaf die tijd is het Nieuwe Werck samen met de Wolwevershaven geen schiereiland meer, maar een eiland.
Voor de houthandel was de aanleg van de Nieuwe Haven een uitkomst. Al voor 1500 was hier sprake van handel in hout. Vanaf 1576 begon de stad met de verkoop van kavels grond aan particulieren. Men begon aan de westzijde, bij de Blauwpoort en het duurde tot 1620 tot het Vlak bereikt was en het hele gebied was verkaveld. De eerste bewoners en gebruikers vestigden zich in de Hoge Nieuwstraat en aan de Nieuwe Haven. De Blauwpoort is al op een kaart te zien van 1545, de poort moet toen betrekkelijk nieuw zijn geweest. In 1672 kwam er een nieuw gebouw voor in de plaats dat tot 1910 gestaan heeft. De naam bleef Blauwpoort. De ruimte voor de Blauwpoort heette in de 18e eeuw Vlak bij de Blauwe Poort. Later werd dit het Blauwpoortsplein.
Op 19 maart 1926 wordt een vergunning verleend voor het afbreken van een bestaand woonhuis en het bouwen van een winkel met beneden- en bovenwoning. Het nieuwe pand beslaat twee kadastrale percelen, dat van het voormalig hoekpand en dat van het voormalig achterhuis van Nieuwe Haven 52.
In 1936 wordt de winkelruimte gevoegd bij de benedenwoning door achter de toegang een gang af te scheiden en de winkelruimte als woonkamer in gebruik te nemen.
In de huidige situatie is de begane grond als eetcafé in gebruik.
Beschrijving exterieur per gevel
Gevel zijde Blauwpoortsplein
De twee bouwlagen tellende gevel is opgetrokken in licht roodbruine baksteen in Vlaams verband met platvol voegwerk met een plint in mangaansteen in blokverband met platvol voegwerk. Tot het niveau van de bovendorpel van de vensters op de begane grond zijn speklagen van twee metselgangen in mangaansteen opgenomen. Op het niveau van de verdiepingvloer is een in uitgewassen beton uitgevoerde cordonband opgenomen. De gevel wordt beëindigd met het forse aan de onderzijde betimmerde dakoverstek op bewerkte klossen.
De vensteropeningen zijn gesloten met een steens rollaag. De lekdorpels op de begane grond zijn uitgevoerd in geglazuurde profielsteen; die op de verdieping in mangaansteen met twee uitkragende lagen baksteen.
Op de begane grond is de linker hoek afgeschuind. De afschuining gaat middels per metselgang uitkragend metselwerk over in een rond uitgebouwde erker op de verdieping, die als dakopbouw door de gootlijn heen steekt.
In de afgeschuinde hoek bevindt zich een vensteropening met in het kozijn met afgeschuinde bovenhoeken een ongedeeld onderraam en een vierruits bovenraam met een glas-in-loodvulling.In de gevel bevindt zich links een grote vensteropening met in het kozijn met afgeschuinde bovenhoeken een ongedeeld onderraam en een twaalfruits bovenraam met een glas-in-loodvulling.
Aan de rechter zijde ligt een inpandig portaal met de toegangen tot de bedrijfsruimte en de bovenwoning. Boven de doorgang naar het portaal bevindt zich een achtruits bovenraam met een glas-in-loodvulling. Aan het portaal grenzen twee deuropeningen met naar de bovenwoning in het kozijn een houten paneeldeur met meerdere ruiten in groen glas.
Op de verdieping bevindt zich in de erker een drielicht met in elk veld een ongedeeld onderraam en een drieruits bovenraam met een horizontale roedeverdeling. In de gevel bevinden zich twee vensteropeningen met een ongedeeld onderraam en een drieruits bovenraam met een horizontale roedeverdeling.
Op de zolderverdieping bevindt zich in de erker een drielicht met in elk veld een ongedeeld onderraam en een drieruits bovenraam met een horizontale roedeverdeling.
Alle onderramen zijn voorzien van dubbele beglazing.
Gevel zijde Hoge Nieuwstraat
De twee bouwlagen tellende gevel is opgetrokken in licht roodbruine baksteen in Vlaams verband met platvol voegwerk met een plint in mangaansteen in blokverband met platvol voegwerk. Tot het niveau van de bovendorpel van de vensters op de begane grond zijn in het bedrijfsgedeelte speklagen van twee metselgangen in mangaansteen opgenomen. Op het niveau van de verdiepingvloer is een in uitgewassen beton uitgevoerde cordonband opgenomen. De gevel wordt beëindigd met het forse aan de onderzijde betimmerde dakoverstek op bewerkte klossen.
De vensteropeningen zijn gesloten met een steens rollaag. De lekdorpels op de begane grond zijn uitgevoerd in geglazuurde profielsteen; die op de verdieping in mangaansteen met twee uitkragende lagen baksteen.
Op de begane grond is de linker hoek afgeschuind. De afschuining gaat middels per metselgang uitkragend metselwerk over in een rond uitgebouwde erker op de verdieping, die als dakopbouw door de gootlijn heen steekt.
Aan de linker zijde bevindt zich tussen twee pilasters een deuropening met een paneeldeur.In de plint bevinden zich twee kelderlichten met een ongedeeld raam. In lijn hiermee bevinden zich twee vensteropeningen met in het kozijn een ongedeeld raam.
Rechts bevindt zich een grote vensteropening met in het kozijn met afgeschuinde bovenhoeken een ongedeeld onderraam en een twaalfruits bovenraam met een glas-in-loodvulling.
Op de verdieping bevinden zich drie vensteropeningen met een ongedeeld onderraam en een drieruits bovenraam met een horizontale roedeverdeling. Tussen de twee rechter vensteropeningen is een rookkanaal uitgebouwd vanaf het niveau van de wisseldorpel. Links van de erker is eveneens een rookkanaal uitgebouwd vanaf het niveau van de onderdorpel.
Alle onderramen zijn voorzien van dubbele beglazing.
Kap
De mansardekap is gedekt met rode Tuiles-du-Nordpannen. De erker is voorzien van een mansardekapje dat aansluit op de hoofdkap en is gedekt met rode daktegels.
In het steile ondergedeelte van het dakvlak aan het Blauwpoortsplein staat een dakkapel, voorzien van een aankapping op de hoofdkap. Aan de voorzijde bevindt zich een tweelicht met drieruits ramen met een horizontale roedeverdeling.
In het steile ondergedeelte van het dakvlak aan het Hoge Nieuwstraat staat een dakkapel, voorzien van een aankapping op de hoofdkap. Aan de voorzijde bevindt zich een pui met een drieruits raam met een horizontale roedeverdeling aan weerszijden van een beschieting van gepotdekselde houten delen. In het dakvlak staan twee gemetselde schoorstenen.
Beschrijving interieur per bouwlaag
Kelder
Het gehele pand is onderkelderd. Een trap in de hoek linksachter leidde oorspronkelijk naar een portaal achter de deuropening in de gevel aan de Hoge Nieuwstraat. De kelder is heringedeeld met sanitaire ruimten en een eetzaal.
Begane grond
Achter het portaal aan de zijde van het Blauwpoortsplein ligt de trap naar de bovenwoning. Links hiervan is bij de verbouwing van 1936 een gang afgescheiden van de winkelruimte, die nu als caféruimte fungeert. Oorspronkelijk lag achter de winkelruimte aan de zijde van de Hoge Nieuwstraat een woonkamer met daarnaast de keuken.
De gehele begane grond is opnieuw ingedeeld.
Eerste verdieping
De trap van de begane grond sluit met een bovenkwart aan op een korte overloop. Aan de achterzijde bevond zich de keuken en aan de voorzijde een zijkamer van de woonkamer. Aan de zijde van de Hoge Nieuwstraat bevonden zich achtereenvolgens de woonkamer en een slaapkamer. Daar achter bevond zich een kamer die behoorde tot de benedenwoning.
De gehele verdieping is heringedeeld.
Zolder
De vernieuwde trap naar de zolder sluit met een bovenkwart aan op een korte overloop met aansluitend een korte gang. Aan de voor- en achterzijde bevinden zich twee kamers en achter de trapopgang een badkamer.
De indeling is grotendeels origineel, evenals de binnen(paneel)deuren, betimmeringen en kapconstructie.
Waardering
Cultuurhistorische waarde
Het pand is van cultuurhistorisch belang als representatief voorbeeld van een winkelhuis met bovenwoning, gebouwd in de jaren twintig van de 20e eeuw in de historische binnenstad.
Architectonische waarde
Het pand is van architectuurhistorisch belang vanwege de hoge kwaliteit van het ontwerp en de bijzondere detaillering. De hoekoplossing door middel van een rond gemetselde erker, het gebruik van verschillende metselverbanden en de trapeziumvormige bovenramen met glas-in-loodvulling zijn van bijzondere waarde.
Gaafheid
Het pand is van belang vanwege de herkenbaarheid en de hoge mate van gaafheid van het exterieur. De bouwkundige staat is goed.
Situering
Het pand heeft stedenbouwkundige waarde als belangrijk onderdeel van de monumentale gevelreeks aan de Hoge Nieuwstraat in beschermd stadsgezicht en als karakteristieke hoekafsluiting van het Blauwpoortsplein en de Hoge Nieuwstraat.
Publicaties
- Angenetha Balm-Kok en Jan Willem Boezeman, Wonen en werken bij de Blauwpoort: De bewoningsgeschiedenis van de huizen Blauwpoortsplein 15 t/m 17 te Dordrecht, 2007.
- Angenetha Balm-Kok en Jan Willem Boezeman, Het Nieuwe Werck (deel 1): Historisch huizenonderzoek Veersteiger, Blauwpoortsplein, Buiten- en Binnen Walevest, 2023.
- Werkgroep "Het Nieuwe Werck", Wonen en werken bij de Blauwpoort (deel 1), bulletin Achter de Blauwpoort nr.23 2008.
- Werkgroep "Het Nieuwe Werck", Wonen en werken bij de Blauwpoort (deel 2), bulletin Achter de Blauwpoort nr.24 2008.
- Werkgroep "Het Nieuwe Werck", Wonen en werken bij de Blauwpoort (deel 3), bulletin Achter de Blauwpoort nr.26 2008.
- Werkgroep "Het Nieuwe Werck", Wonen en werken bij de Blauwpoort (deel 4), bulletin Achter de Blauwpoort nr.27 2008.
Bijlage
-
9122288.pdf (opent in een nieuw venster)
-
Blauwpoortsplein 17
- Datering: XVIII
- Oorspronkelijke functie: Woonhuis
- Postcode: 3311AC
Omschrijving
HOEKPAND Nieuwe Haven. Huis (XVIII) van parterre en twee verdiepingen met schilddak.
Gebouw van eenvoudige doch harmonische architectuur en van oudheidkundige waarde.
Zie tevens de overwegingen bij het Koninklijk besluit no 20 van 4 november 1971 inzake de plaatsing op de vastgestelde lijst.
Publicaties
- Angenetha Balm en Jan Willem Boezeman, Wonen en werken bij de Blauwpoort: De bewoningsgeschiedenis van de huizen Blauwpoortsplein 15 t/m 17 en Nieuwehaven 53, 2007.
- Angenetha Balm en Jan Willem Boezeman, Bakkerij Van Herk, het oudste bedrijf van Dordrecht?, tijdschrift Vereniging Oud-Dordrecht nr.2 2008.
- Werkgroep "Het Nieuwe Werck", Het laatste Dordtse pothuis, bulletin Achter de Blauwpoort nr.21 2007.
- Werkgroep "Het Nieuwe Werck", Wonen en werken bij de Blauwpoort (deel 1), bulletin Achter de Blauwpoort nr.23 2008.
- Werkgroep "Het Nieuwe Werck", Wonen en werken bij de Blauwpoort (deel 2), bulletin Achter de Blauwpoort nr.24 2008.
- Werkgroep "Het Nieuwe Werck", Wonen en werken bij de Blauwpoort (deel 3), bulletin Achter de Blauwpoort nr.26 2008.
- Werkgroep "Het Nieuwe Werck", Wonen en werken bij de Blauwpoort (deel 4), bulletin Achter de Blauwpoort nr.27 2008.
- Werkgroep "Het Nieuwe Werck", Bakkerij van Herk, het oudste bedrijf van Dordrecht?, bulletin Achter de Blauwpoort nr.27 2008.
Externe links