Omschrijving
Grote of Onze Lieve Vrouwekerk (Ned. Herv.). Grootscheepse, Brabants-gotische KRUISBASILIEK met kooromgang, kapellenkrans, kapellen langs het schip en hoge westelijke toren. Muren O.L. Vrouwekoor tot de vensterdorpels XIII d, schip XIV d. Herbouw na de stadsbrand van 1457. Overwelving ca. 1500.
Torenlantaarn begonnen XV d, onvoltooid, tegen de pijlers van deze bovenbouw decoratieve wijzerplaten aangebracht in 1626.
O.L. Vrouwekoor tegen de noorder kooromgang voltooid ca. 1500. Enige Hollandse kerk, die geheel in steen is overkluisd. Zuilen met krulkoolbladkapitelen.
Aan de Gelderse Kade grote HEKPIJLERS (XVIII d) voor de toren met aan weerszijden FRAGMENTEN van de verlenging van het schip, begonnen XVI en nimmer voltooid, in Gobertangersteen. Eikenhouten klokkenstoel uit de 15de eeuw, met klok van J. Ouderogge, 1681, diam. 169 cm en een anonieme klok uit de 15de eeuw. Mechanisch smeedijzeren torenuurwerk met foliot, 1726 op houten stoel.
Inventaris: prachtig koorgestoelte van Jan Terwen (1538-1541) in renaissance stijl, later in westelijke richting in eenvoudiger trant verlengd; koorhek van koper en marmer (1743), marmeren kansel (1756), mahoniehouten doophek, alles in Lodewijk XV stijl; monument fam. Orgelkas in 1671 gemaakt door Nicolaas van Hagen. Ca. 1760 werd deze kas uitwendig in Lodewijk XV-trant gewijzigd. In 1859 werd door W.H. Kam in de oude kas een nieuw instrument geplaatst met Hoofdwerk, Bovenwerk, Rugwerk en vrij Pedaal. Het monument van de fam. de Roovere (ca. 1723) van elders afkomstig; talrijke zerken, twee kaarsenkronen in het koor (XVII), van elders; mahoniehouten regeringsbank (XVIII c). Hekken voor verschillende kapellen o.a. een met intarsiadeur (XVI), afkomstig van de Jeruzalemkapel, voor de Lodewijkskapel; een (1676) voor de St. Apolloniakapel, een (1679) door H. de Vos voor de Meerdervoortskapel en een (XVII) voor de St. Barbarakapel. Naast de sacristie deur (XV) van traptoren. Orgel, marmeren tribunes en houten front (beide 1671) door Niklaes van Hage uit Antwerpen. Monumenten voor John Western (gesneuveld bij Willemstad, 1793) en voor de zeeschilder J.C. Schotel (1839) door A. Singels Zn. naar G.N. Itz. Gedenkstenen van de St. Elisabethsvloed (1421) en de slag op de Lek (1489) zijn ingemetseld bij de toren; een koperen gedenkplaat van de brand der kerk (1457) in de noordwestelijke koorzuil. Achter de koorbanken, aan de noordkant, geschilderde spreuk (1534) en gedenkbord voor hongersnood (1557). In de St. Janskapel twee spreukborden (XVII) uit de St. Hubertuskapel. In de Munterskapel een wapen van het Muntcollege.
Gewelfschilderingen in het koor (plm. 1500), andere overgeschilderd. Muurschilderingen: op de noordelijke muur der kooromgang lijdende Christus (XVI), fragment (plm. 1500) H. Gislanus, met Koning Henricus I en grote cartouche met opschrift (XVII). Op de zuilen in het schip: overblijfselen van tapijtschilderingen. Beeldhouwwerk: Houten rosetten aan de sluitstenen van het koorgewelf en enig stenen beeldwerk in enkele kapellen.
De kerk is van 1903-1938 gerestaureerd o.l.v. Jos Cuypers, later samen met B. van Bilderbeek.
Fraai gebouw van algemeen belang wegens bijzondere oudheidkundige en kunsthistorische waarde.
Publicaties
- Sidney Breidel & Rowan van der Stelt, Verhalen van Dordrecht 43: Slavernijverleden Dordrecht - Grote Kerk, 2023.
- J.L. van Dalen, De Groote Kerk te Dordrecht, 1927.
- Herman A. van Duinen, Rozetten 15e eeuw: Grote Kerk Dordrecht, 1987.
- Herman A. van Duinen, De Koorbanken van de Grote of Onze-Lieve-Vrouwekerk te Dordrecht, 1997.
- Herman A. van Duinen, De Grote of Onze-Lieve-Vrouwekerk Dordrecht Holland: Negen eeuwen in woord en beeld, 2004.
- Herman A. van Duinen, De Grote of Onze-Lieve-Vrouwekerk Dordrecht Holland: Wanden van gekleurd licht in woord en beeld, 2007.
- Herman A. van Duinen, De Grote of Onze-Lieve-Vrouwekerk Dordrecht Holland: De koorbanken in woord en beeld, 2007.
- Herman A. van Duinen, De Grote of Onze-Lieve-Vrouwekerk Dordrecht Holland: De orgels in woord en beeld, 2008.
- Herman A. van Duinen, De Grote of Onze-Lieve-Vrouwekerk Dordrecht Holland: Torenklanken van luidklok tot beiaard, 2011.
- Herman A. van Duinen, Een nooit voltooide kerk, tijdschrift Vereniging Oud-Dordrecht nr.2 2009.
- Herman A. van Duinen, Verhalen van Dordrecht 20: Dieren in de Dordtse binnenstad - Van griffioen tot giraffe, 2010.
- Herman A. van Duinen, De Muntsersschildering in de Grote Kerk, tijdschrift Dordrecht Monumenteel nr.63 2017.
- Herman A. van Duinen, Luitenant John Western, tijdschrift Dordrecht Monumenteel nr.65 2017.
- Herman A. van Duinen, De Dordtenaar Philippe Diodati (1686-1734), tijdschrift Dordrecht Monumenteel nr.66 2018.
- Herman A. van Duinen, Veertiende-eeuwse metseltekens in Dordrecht, tijdschrift Dordrecht Monumenteel nr.67 2018.
- Herman A. van Duinen, Kinderen op de Dordtse koorbanken, tijdschrift Dordrecht Monumenteel nr.68 2018.
- Herman A. van Duinen, Geschiedenis van de ‘Predickstoelen’ uit de Grote Kerk, tijdschrift Dordrecht Monumenteel nr.69 2018.
- Herman A. van Duinen, De ‘Dordtse’ orgelbouwer Nicolaus van Hagen, tijdschrift Dordrecht Monumenteel nr.71 2019.
- Herman A. van Duinen, Klokken voor de vieringtoren, tijdschrift Dordrecht Monumenteel nr.81 2022.
- C. Esseboom en H.A. van Duinen, Een leven lang restaureren: architect ing. W. van den Berg, Jaarboek Vereniging Oud-Dordrecht 2005 .
- D. Hendriks, De triomftochten op de koorbanken der Grotekerk te Dordrecht (1), Kwartaal & Teken van Dordrecht nr.4 1975.
- D. Hendriks, De triomftochten op de koorbanken der Grotekerk te Dordrecht (2), Kwartaal & Teken van Dordrecht nr.5 1976.
- D. Hendriks, De triomftochten op de koorbanken der Grotekerk te Dordrecht (3), Kwartaal & Teken van Dordrecht nr.6/7 1976.
- D. Hendriks, De wangen der kanunnikenbanken In het koor der Grote Kerk te Dordrecht, Kwartaal & Teken van Dordrecht nr.8 1976.
- D. Hendriks, De misericordes aan de koorbanken der Grote Kerk te Dordrecht, Kwartaal & Teken van Dordrecht nr.1 1977.
- D. Hendriks, De misericordes aan de koorbanken der Grote Kerk te Dordrecht (vervolg), Kwartaal & Teken van Dordrecht nr.2 1977.
- P. Hendrix, De Grote Kerk te Dordrecht, Jaarverslag Vereniging Oud-Dordrecht 1972.
- Teun Hocks, Gildenramen voor de Grote Kerk te Dordrecht, 2006.
- Dr. T.W. Jensma (stadsarchivaris), De Preekstoel in de Grote of Onze Lieve Vrouwekerk van Dordrecht, 1984.
- Henk ’t Jong, Sporen van Sura, tijdschrift Dordrecht Monumenteel nr.84 2022.
- Fred van Lieburg, Heilige plaatsen in een Hollandse stad: Duizend jaar religieuze gebouwen op het Eiland van Dordrecht, Jaarboek Vereniging Oud-Dordrecht 2011.
- W. Nijman, Gebrandschilderde ramen in de Grote Kerk van Dordrecht, 1990.
- W. Nijman, Hier Leyt Begraven: grafzerken in de Grote Kerk te Dordrecht, 1988.
- Paul Rem, De inrichting van de Grote Kerk van Dordrecht in de eerste decennia na de invoering van de reformatie, tijdschrift Vereniging Oud-Dordrecht nr.3 2012.
- Dr. G.D.I. Schotel, Een Keizerlijk, Stadhoudelijk en Koninklijk Bezoek in de O.L. Vrouwe-Kerk te Dordrecht, 1859.
- M.G. Ton en D. Hendriks, Van Katakombe tot (Dordtse) Kathedraal, 1975.
- Jan van Tour, De organisten van de Grote Kerk van Dordrecht (1), tijdschrift Vereniging Oud-Dordrecht nr.3 2015.
- Jan van Tour, De organisten van de Grote Kerk van Dordrecht (2), tijdschrift Vereniging Oud-Dordrecht nr.1 2016.
- Jan van Tour, De organisten van de Grote Kerk van Dordrecht (3), tijdschrift Vereniging Oud-Dordrecht nr.2 2016.
- W. Veerman, De St. Anna- of Slingelandtkapel in de Grote Kerk, Kwartaal & Teken van Dordrecht nr.1 1979.
- W. Veerman, Een koperen memorieplaat en -grafplaat in de Grote Kerk te Dordrecht, Kwartaal & Teken van Dordrecht nr.8 1976.
- Vereniging Oud-Dordrecht, Een steengoed verhaal: Dordtse gevelstenen spreken verder, Jaarboek 2019.